Σάββατο 15 Απριλίου 2017

Η συμμετοχή μας στο μυστήριο της Αναστάσεως ~ Μητρ. Ναυπάκτου Ιερόθεου Βλάχου

Η συμμετοχή μας στο μυστήριο της Αναστάσεως
Μητρ. Ναυπάκτου Ιερόθεου Βλάχου


Ποιοι σώθηκαν στον Άδη

Με την κάθοδο του Χριστού στον Άδη δεν σώθηκαν όλοι όσοι ευρίσκονταν εκεί, αλλά μόνον οι δίκαιοι, όσοι είχαν φθάσει, κατά διαφόρους βαθμούς, στην θέωση. Ο άγιος Επιφάνιος θα πει ότι δεν σώθηκαν όλοι όσοι ευρίσκονταν εκεί, αλλά μόνον οι πιστεύσαντες. Και αυτό πρέπει να ερμηνευθή από την άποψη ότι αναγνώρισαν τον Χριστό όσοι είχαν κοινωνία με τον άσαρκο Λόγο, όσο ζούσαν στην ζωή.

Ξέρουμε από άλλες διδασκαλίες της Αγίας Γραφής και της πατερικής Παραδόσεως ότι ο φωτισμός και η θέωση υπήρχαν και στην Παλαιά Διαθήκη για όσους αξιώθηκαν να δούν τον άσαρκο Λόγο και είχαν φθάσει στην θέωση, με την διαφορά ότι δεν είχε ακόμη καταργηθεί ο θάνατος, γι' αυτό πήγαιναν στον Άδη. Ο Χριστός με την κάθοδό Του σε αυτόν κατήργησε το κράτος του θανάτου και όσοι είχαν κοινωνία μαζί Του πίστευσαν ότι Αυτός είναι δυνατός και κραταιός, ο σωτήρ των ανθρώπων, και έτσι ελευθερώθηκαν.

Η αξία του Μ. Σαββάτου

Η ημέρα του Μ. Σαββάτου, όταν η ψυχή του Χριστού με την θεότητα βρισκόταν στον Άδη και το σώμα μαζί με την θεότητα βρισκόταν στον τάφο, οπότε νικήθηκε το κράτος του διαβόλου και του θανάτου, θεωρείται μεγάλη ημέρα από την Ορθόδοξη Εκκλησία, αφού συνδέεται με την ημέρα της Κυριακής.

Στα λειτουργικά κείμενα συσχετίζεται η εβδόμη ημέρα της δημιουργίας, κατά την οποία ο Θεός μετά την δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου "κατέπαυσε από πάντων των έργων αυτού", με την ημέρα του Μ. Σαββάτου, κατά την οποία κατέπαυσε και ο Χριστός από όλα εκείνα που έκανε για την σωτηρία του ανθρώπου. Γι' αυτό, όπως ψάλλουμε, "τούτο γαρ εστι το ευλογημένον Σάββατον".

Ο σαββατισμός στην ορθόδοξη Παράδοση έχει και μια άλλη σημασία. Στην ουσία συνιστά την κατάπαυση του ανθρώπου, τον ησυχασμό, την λεγομένη ιερά ησυχία με όλο το περιεχόμενό της. Ο Απόστολος Παύλος, αφού αναφέρει ότι ο σαββατισμός είναι απαραίτητος για τον λαό του Θεού, συνιστά: "Σπουδάσωμεν ουν εισελθείν εις εκείνην την κατάπαυσιν" (Εβρ. δ', 11). Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς θα πει ότι... 

όταν ο άνθρωπος απομακρύνει κάθε λογισμό από τον νου και όταν με επιμονή και αδιάλειπτη προσευχή ο νους επιστρέψη μέσα στην καρδιά, τότε εισέρχεται στην θεία κατάπαυση, δηλαδή στην θεοπτία, στην θεωρία του Θεού.

Αυτή η κατάπαυση, αυτός ο ησυχασμός δεν είναι αδράνεια, αλλά μεγάλη κίνηση. Όπως ο Θεός, καίτοι κατέπαυσε την εβδόμη ημέρα, εν τούτοις όμως εξακολουθούσε να διευθύνη τον κόσμο με την άκτιστη ενέργειά Του, 

έτσι και ο άνθρωπος, όταν βρίσκεται σε κατάσταση πνευματικής θεωρίας, κάνει το μεγαλύτερο έργο, ενώνεται με τον Θεό και στην συνέχεια αγαπά ό,τι αγαπά και ο Θεός. Γι' αυτό μπορούμε να πούμε ότι είναι δυνατόν να ζήσει κανείς την Ανάσταση του Χριστού μέσα από την δική του κατάπαυση, δηλαδή μέσα από τον δικό του ησυχαστικό τρόπο ζωής. 

Όσο κανείς εισέρχεται στον θείο σαββατισμό, στην θεία κατάπαυση τόσο και βιώνει την ανάσταση. Η ευχή "καλή ανάσταση" πρέπει να συνοδεύεται και να ακολουθή από την ευχή "καλή κατάπαυση".

Η τριήμερη έγερση του Χριστού

Είναι σημαντικός και ο λόγος για τον οποίο ο Χριστός αναστήθηκε μετά από τρεις ημέρες και όχι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Θα μπορούσε, δηλαδή, ο Χριστός να αναστηθεί αμέσως μετά τον θάνατό Του στον Σταυρό, αλλά αναστήθηκε τριήμερος για να πιστοποιηθεί το μυστήριο του θανάτου, το οποίο διαφορετικά θα μπορούσε να αμφισβητηθεί. Δεν παρέμεινε περισσότερο χρόνο για να μη συκοφαντηθεί το μυστήριο της αναστάσεως στο διάμεσο χρονικό διάστημα. Γιατί, όσο αργούσε τόσο και θα δημιουργούσε προβλήματα και ερωτήματα στους Ιουδαίους και τους Μαθητάς (Μακάριος Χρυσοκέφαλος). Γι' αυτό, το διάστημα των τριών ημερών ήταν το πιο κατάλληλο για να μην αμφισβητηθή το μυστήριο του θανάτου, ούτε και να κατηγορηθεί το μυστήριο της Αναστάσεως του Χριστού.

Η αξία της Κυριακής

Ο Χριστός αναστήθηκε τις πρωϊνές ώρες της Κυριακής. Δεν γνωρίζουμε τον πραγματικό χρόνο της Αναστάσεώς Του, αφού κανείς δεν τον είδε την ώρα εκείνη, αλλά πιστοποιήθηκε όταν βαθειά χαράματα οι Μυροφόρες γυναίκες πήγαν στο μνημείο για να αλείψουν το σώμα του Χριστού με αρώματα. Έτσι, η Κυριακή, η πρώτη ημέρα της εβδομάδος, είναι η ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού. Εάν ο Χριστός το Σάββατο νίκησε το κράτος του θανάτου, την Κυριακή πιστοποιήθηκε σε όλους η Ανάστασή Του, ότι Αυτός είναι ο νικητής του θανάτου και του διαβόλου.

Η ημέρα της Κυριακής στον λεγόμενο εβδομαδικό χρόνο είναι η πρώτη ημέρα από την οποία αριθμείται η εβδομάδα, αλλά και η ογδόη, επειδή βρίσκεται μετά το τέλος της εβδόμης ημέρας, δηλαδή μετά το Σάββατο. Στην Παλαιά Διαθήκη θεωρείται σημαντική ημέρα, αφ' ενός μεν γιατί είναι η πρώτη ημέρα της δημιουργίας του κόσμου, κατά την οποία έγινε το φώς, αφ' ετέρου δε γιατί και αυτή θεωρείται αγία κατά την εντολή: "επτά ημέρας προσάξατε ολοκαυτώματα τω Κυρίω, και η ημέρα η ογδόη κλητή αγία έσται υμίν, και προσάξατε ολοκαυτώματα τω Κυρίω. (Λευιτ. κγ', 36).

Ο Μωϋσής την πρώτη ημέρα δεν την αποκαλεί πρώτη, αλλά μία. Και, ερμηνεύοντας ο Μ. Βασίλειος, λέγει ότι την αγία Κυριακή, κατά την οποία αναστήθηκε ο Χριστός, την ονομάζει μία ημέρα για να οδηγήσει την έννοιά μας προς την μέλλουσα αιώνια ζωή. Τώρα η Κυριακή είναι τύπος του μέλλοντος αιώνος, τότε όμως θα είναι αυτός ο ίδιος ο όγδοος αιών. Αν σκεφθεί κανείς ότι ο εβδομαδιαίος κύκλος συμβολίζει όλο τον χρόνο της ζωής των ανθρώπων και η Κυριακή είναι τύπος του μέλλοντος ογδόου αιώνος, τότε είναι η μία και μοναδική ημέρα. Ο Μ. Βασίλειος αποκαλεί την Κυριακή "απαρχήν των ημερών", "ομήλικα του φωτός".

Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η Κυριακή ονομάζεται ογδόη ημέρα γιατί κατά την ημέρα αυτήν έγινε η Ανάσταση του Χριστού, που είναι η ογδόη ανάσταση στην ιστορία. Τρείς αναστάσεις νεκρών έγιναν στην Παλαιά Διαθήκη (μία από τον Προφήτη Ηλία και δύο από τον Ελισσαίο), και τέσσερεις αναστάσεις νεκρών έγιναν στην Καινή Διαθήκη από τον Χριστό (τής θυγατρός του Ιαείρου, του υιού της χήρας της Ναΐν, του Λαζάρου, και των νεκρών κατά την Μ. Παρασκευή). Οπότε η μεγαλύτερη, η ογδόη ανάσταση, είναι η Ανάσταση του Χριστού. Ουσιαστικά, όμως, δεν είναι μόνον η ογδόη ανάσταση, αλλά και η πρώτη σχετικά με την ελπιζομένη ανάσταση όλων των νεκρών.

Την Κυριακή, την πρώτη ημέρα της δημιουργίας, έγινε το φως. Την Κυριακή, την πρώτη ημέρα της αναδημιουργίας, φάνηκε το φως της Αναστάσεως, που είναι το ίδιο το Φως της Μεταμορφώσεως και της Πεντηκοστής. Η ανθρώπινη φύση του Χριστού απέβαλε την θνητότητα και φθαρτότητα, όπως θα δούμε πιο κάτω.

Η Κυριακή, ακόμη, λέγεται αγία και κλητή ημέρα, γιατί όλα τα Δεσποτικά μεγάλα γεγονότα έγιναν κατ' αυτήν. Λέγεται από τους Πατέρας ότι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Γέννηση του Χριστού και η Ανάσταση, τα βασικά μεγάλα Δεσποτικά γεγονότα έγιναν την ημέρα της Κυριακής. Αλλά και η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού και, βεβαίως, η ανάσταση των νεκρών πρόκειται αυτήν την ημέρα να συμβεί (όσιος Πέτρος Δαμασκηνός). Γι' αυτό και οι Χριστιανοί δίνουν μεγάλη σημασία και βαρύτητα σε αυτήν και επιδιώκουν να την αγιάζουν, γιατί η αιφνιδιαστική έλευση του Χριστού θα γίνει τότε.

Για όλους αυτούς τους λόγους ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός πανηγυρίζει στην εορτή του Πάσχα: "Αύτη η κλητή και αγία ημέρα, η μία των Σαββάτων η βασιλίς και Κυρία, εορτών εορτή και πανήγυρις εστί πανηγύρεων, εν ή ευλογούμεν Χριστόν εις τους αιώνας".

Είναι συγκινητικό να σκεφθεί κανείς ότι η Εκκλησία κάθε Κυριακή με τα θαυμάσια τροπάριά της εορτάζει την Ανάσταση του Χριστού. Έτσι, στο ετήσιο Πάσχα υπάρχει και το εβδομαδιαίο Πάσχα, το μικρό λεγόμενο Πάσχα, η φωτοφόρος ημέρα της Κυριακής.

Γιατί ο Χριστός δεν εμφανίστηκε σε όλους μετά την Ανάσταση

Μετά την Ανάστασή Του ο Χριστός εμφανίστηκε στις Μυροφόρες γυναίκες και στους Μαθητάς Του. Μερικοί διερωτώνται γιατί ο Χριστός δεν εμφανίστηκε σε όλους τους ανθρώπους, και μάλιστα στους σταυρωτές Του και τους αρνητές της Αναστάσεώς Του, για να τους κάνει να πιστέψουν σε Αυτόν.

Όταν κανείς γνωρίζει την ουσία της ορθοδόξου θεολογίας, δεν μπορεί να κάνει τέτοια ερωτήματα, γιατί γνωρίζει σαφώς ότι η εμφάνιση του Χριστού δεν γίνεται ποτέ για θεαματικούς λόγους και για εξαναγκασμό του ανθρώπου. Η φανέρωση του Θεού έχει έναν ορισμένο σκοπό και μια βαθιά αιτία.

Κατ' αρχάς πρέπει να σημειωθεί ότι ο Χριστός δεν θέλει να εξαναγκάσει κανέναν να πιστέψει. Έπειτα, η εμφάνιση του Θεού στον άνθρωπο είναι ένα κρίσιμο σημείο για την ζωή του. Στην άλλη ζωή, κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, όλοι θα τον δουν, αλλά για τους προετοιμασμένους και καθαρθέντας ο Θεός θα γίνει φως, ενώ για τους ακαθάρτους θα γίνει κόλαση. Αυτό θα συνέβαινε και στην περίπτωση αυτή. Γι' αυτό ο Θεός από αγάπη και φιλανθρωπία δεν εμφανίστηκε στους αρνητάς και σταυρωτάς Του.

Η φανέρωση του Χριστού εν δόξη γίνεται μόνο και μόνο για να οδηγήσει αυτούς που έχουν προετοιμασθεί κατάλληλα προς την θέωση και τον δοξασμό. Οι Μαθητές είχαν προετοιμασθεί, γι' αυτό και ο Χριστός λίγο πριν από το Πάθος είπε: "ήδη υμείς καθαροί εστε δια τον λόγον όν λελάληκα υμίν" (Ιω. ιε', 3). Οι Μαθητές τρία χρόνια, ακούοντας τον λόγο του Θεού και μαθητευόμενοι στα μυστήρια της Βασιλείας των ουρανών, εκδιώκοντας δαιμόνια, περνούσαν την διαδικασία της καθάρσεως.

Οπότε, έγιναν κατάλληλοι για την θέωση και χωρητικοί της μεθέξεως της Χάριτος της Αναστάσεως. Αλλά και πάλι, όπως θα δούμε πιο κάτω, και με την εμφάνισή Του μετά την Ανάσταση, τους προετοιμάζει για την είσοδό τους στον μεγάλο βαθμό της θεώσεως και θεωρίας που θα γινόταν την Πεντηκοστή.

Η φανέρωση όμως του Χριστού στους Μαθητάς Του, μετά την Ανάσταση, δεν ήταν ένα γεγονός μόνο γι' αυτούς, αφού γνωρίζουμε ότι όσοι περνούν έναν ανάλογο βαθμό θεραπείας και καθάρσεως, αξιώνονται να μεθέξουν της Αναστάσεως του Χριστού και να δουν τον Αναστάντα Χριστό. Με αυτήν την προοπτική πρέπει να δούμε και την περίπτωση του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος έχει την βεβαιότητα ότι και σε αυτόν εμφανίστηκε ο Αναστάς Χριστός. "Έσχατον δε πάντων ωσπερεί τω εκτρώματι ώφθη καμοί" (Α' Κορ. ιε', 8). Και είναι γνωστόν ότι ο Απόστολος Παύλος, κατά τον καιρό της Αναστάσεως, ήταν ζηλωτής Ιουδαίος, αφού επέστρεψε στον Χριστό μετά την Πεντηκοστή, οπότε αναφέρεται στην εμφάνιση του Αναστάντος Χριστού μετά την Ανάληψή Του και την Πεντηκοστή.

Η περίπτωση αυτή φανερώνει ότι η θέα του Αναστάντος Χριστού δεν είναι ανεξάρτητη από την πνευματική κατάσταση του ανθρώπου, και βέβαια, ότι αυτό συνεχίζεται σε ολόκληρη την ζωή της ανθρωπότητος. Πάντοτε δια μέσου των αιώνων υπάρχουν μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία, που είναι το αναστημένο Σώμα του Χριστού, προσφέρει την εμπειρία της Αναστάσεως. Ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος, αναφερόμενος στην προσευχή "ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι προσκυνήσωμεν άγιον, Κύριον, Ιησούν, τον μόνον αναμάρτητον", διδάσκει ότι δεν αναφερόμαστε στην Ανάσταση που είδαν οι Μαθητές, δηλαδή δεν πρόκειται μόνο για μια ιστορική αναφορά, αλλά για την Ανάσταση ή μάλλον τον Αναστάντα Χριστό, που τον βλέπουμε μέσα στην Εκκλησία. Δεν λέμε "ανάστασιν Χριστού πιστευσάμενοι", αλλά "θεασάμενοι". Βέβαια, υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν στην Ανάσταση, αλλά είναι ολίγοι εκείνοι που βλέπουν κάθε ώρα τον Αναστάντα Χριστό λαμπροφορούντα, και απαστράπτοντα "τάς της αφθαρσίας και Θεότητος αστραπάς". Γιατί, πραγματικά, η Ανάσταση του Χριστού "η ημετέρα υπάρχει ανάστασις, των κάτω κειμένων". Έτσι, άλλοι είναι μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού "εξ ακοής" και άλλοι μάρτυρες "από θέας". Οι τελευταίοι είναι οι κατ' εξοχήν μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού.

Στην συνέχεια θα δούμε μερικά σημεία από τις εμφανίσεις του Αναστάντος Χριστού, κυρίως εκείνα που έχουν περισσότερο σχέση με χριστολογικά θέματα, που αναπτύσσουμε εδώ.


Η εμφάνιση του Χριστού στις Μυροφόρες

Είναι σημαντικό ότι τον Αναστάντα Χριστό τον είδαν πρώτες οι Μυροφόρες γυναίκες. Οι Απόστολοι φοβισμένοι από τα γεγονότα που προηγήθηκαν κλείστηκαν στο υπερώο, ενώ οι γυναίκες με την αγάπη, την θερμότητα και την ανδρεία, πριν ακόμη ξημερώσει καλά, πήγαν στο μνημείο για να αλείψουν με αρώματα το Σώμα του Χριστού. Δεν φοβήθηκαν ούτε το σκοτάδι, ούτε την ερημιά, ούτε τους στρατιώτες. Αυτό σημαίνει ότι για να αξιωθεί κανείς να δει τον Αναστάντα Χριστό χρειάζεται να έχει αγάπη και ανδρεία.

Η πρώτη εμφάνιση του Χριστού στις Μυροφόρες γυναίκες έχει και ένα βαθύτατο θεολογικό νόημα, όπως το αναπτύσσει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Διδάσκει ο άγιος ότι η Ανάσταση του Χριστού είναι ανανέωση της ανθρωπίνης φύσεως και αναζώωση, ανάπλαση και επάνοδος στην αθάνατη ζωή του πρώτου Αδάμ. Τον πρώτο Αδάμ, μετά την δημιουργία του, τον είδε πρώτη η γυναίκα, γιατί εκείνη την ώρα δεν υπήρχε κανείς άλλος να τον δει, αφού η Εύα δημιουργήθηκε μετά από αυτόν. Έτσι και τον νέο Αδάμ δεν τον είδε κανείς όταν βγήκε από τον τάφο, ύστερα δε από λίγο πρώτες τον είδαν οι γυναίκες.

Με αυτόν τον τρόπο οι Μυροφόρες έγιναν ευαγγελίστριες των Ευαγγελιστών και απόστολοι των Αποστόλων. Αυτό έχει και μια άλλη σημασία. Η Εύα ήταν εκείνη που έφερε το μήνυμα της πτώσεως του Αδάμ, τώρα η γυναίκα είναι εκείνη που φέρνει το μήνυμα της αναστάσεως στους Αποστόλους. Με τον τρόπο αυτό έχουμε και την αποκατάσταση της γυναικείας φύσεως, αφού κανείς δεν μπορεί να την ενοχοποιήσει για την παράβαση και την πτώση.

Ο σχολιαστής Νικήτας κάνει και άλλες παρατηρήσεις σχετικά με τα ονόματα των Μυροφόρων γυναικών, που ανταποκρίνονται όμως στην προσωπική τους ζωή και δείχνουν τον τρόπο που πρέπει να μετέλθουμε και τον δρόμο που πρέπει να ακολουθούμε για να δούμε τον Αναστάντα Χριστό.

Η Μαρία η Μαγδαληνή, από την οποία ο Χριστός έβγαλε επτά δαιμόνια, δηλώνει την ψυχή εκείνη που καθαρίζεται από τα δαιμόνια με τον λόγο των ευαγγελικών εντολών. Η Σαλώμη, της οποίας το όνομα ερμηνεύεται ειρήνη, δηλώνει τον άνθρωπο εκείνο που απέκτησε την εσωτερική ειρήνη, αφού νίκησε τα πάθη, υπέταξε το σώμα στην ψυχή, και αποκτά, δια της θεωρίας και των πνευματικών νοημάτων, την γνώση. Η Ιωάννα, της οποίας το όνομα ερμηνεύεται περιστερά, συμβολίζει την άκακη και γονιμότατη στις αρετές ψυχή, η οποία απέβαλε κάθε πάθος με την πραότητα, και είναι θερμή στο να γεννά τα πνευματικά νοήματα με πνευματική διάκριση. 

Όταν ο άνθρωπος διακρίνεται γι' αυτές τις καταστάσεις και πλησιάζει στο μνημείο της καρδίας του, τότε θα δει τον λίθο της πωρώσεως της ασαφείας του λόγου να σηκώνεται, τους αγγέλους, δηλαδή την συνείδησή του, να του αναγγέλουν ότι αναστήθηκε μέσα του ο νεκρωθείς λόγος της αρετής και της γνώσεως, αλλά ακόμη θα αξιωθεί να δει την εμφάνιση και αυτού του Ιδίου του Θεού Λόγου στον νου, γυμνό και χωρίς τύπους και σύμβολα.

Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται κάθαρση για να αξιωθεί κανείς να προσκυνήσει τον Αναστάντα Χριστό και να ακούσει τον "τής αναστάσεως λόγον".

Η εμφάνιση του Χριστού στην Παναγία

Στα τροπάρια της Εκκλησίας αναφέρεται ότι ο άγγελος Κυρίου μετέφερε στην Παναγία το μήνυμα ότι αναστήθηκε ο Χριστός. "Ο άγγελος εβόα τη Κεχαριτωμένη αγνή Παρθένε Χαίρε και πάλιν ερώ χαίρε, ο σός Υιός ανέστη τριήμερος εκ τάφου".

Βέβαια, μέσα στα Ευαγγέλια δεν αναφέρεται ρητώς ότι η Παναγία είδε τον Αναστάντα Χριστό. Υπάρχουν όμως φράσεις που αναφέρονται στην "άλλη Μαρία". Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος γράφει: "Οψέ δε Σαββάτων, τη επιφωσκούση εις μίαν σαββάτων, ήλθε Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία θεωρήσαι τον τάφον" (Ματθ. κη', 1). Επίσης, αλλού γίνεται λόγος για την "Μαρία Ιακώβου" (Λουκ. κδ', 10). Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ερμηνεύοντας αυτές τις περιπτώσεις, λέει ότι πρόκειται για την Παναγία, που ήλθε πρώτη στο μνημείο, και κατ' αρχάς μεν έμαθε από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ ότι αναστήθηκε ο υιός της, έπειτα δε τον είδε, και αυτή μόνη αξιώθηκε να πιάσει με τα χέρια της τα πόδια Του.

Όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος, ήταν σωστό και δίκαιο πρώτη η Παναγία να πληροφορηθεί το ευαγγέλιο της Αναστάσεως και να δει αυτή πρώτη τον Αναστάντα Χριστό. Αυτό, βέβαια, συνδέεται και με το ότι η Παναγία είχε φθάσει σε μεγάλη καθαρότητα, αφού βίωσε από μικρό παιδί την θέωση.

Το ότι οι Ευαγγελιστές αποφεύγουν να πουν καθαρά ότι πρώτη είδε τον Χριστό η Παναγία έχει μεγάλη σημασία, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, γιατί δεν ήθελαν να δώσουν αφορμή στους απίστους να αμφισβητήσουν το γεγονός της Αναστάσεως, αφού το βεβαιώνει η μητέρα Του.

Η Παναγία, όπως παρέμεινε στον Σταυρό μέχρι την τελευταία στιγμή, έτσι και πρώτη αυτή πήγε στο μνημείο για να αλείψει με αρώματα το Σώμα του Χριστού. Αυτό έγινε όχι μόνο λόγω της μητρότητος, αλλά λόγω και της υψηλής πνευματικής της καταστάσεως, γιατί αυτοί που έχουν σε μεγάλο βαθμό πνευματική θεωρία, έχουν μεγαλύτερη γνώση και τελειότερη αγάπη.

Η εμφάνιση του Χριστού στους Μαθητάς και η χορήγηση του Αγίου Πνεύματος

Από τις πρώτες εμφανίσεις του Χριστού που έγιναν την ημέρα της Αναστάσεως ήταν η εμφάνισή Του στον όμιλο των Μαθητών, που βρίσκονταν στο υπερώο, την πρώτη φορά, όταν απουσίαζε ο Θωμάς, και την επομένη Κυριακή, "μεθ' ημέρας οκτώ", παρόντος του Θωμά (Ιω. κ', 19-29). Με την εμφάνισή του ο Χριστός τους δίνει δώρα. Το πρώτο είναι η ειρήνη και το δεύτερο είναι το Άγιον Πνεύμα για να συγχωρούν αμαρτίες. Δεν μπορεί κανείς να δώσει κάτι που δεν έχει.

Αυτό σημαίνει ότι ο Χριστός ως Θεός είναι ειρήνη, αφού η ειρήνη είναι ενέργεια του Τριαδικού Θεού, και με την ενανθρώπηση και την θυσία Του ειρηνοποίησε τα ουράνια με τα επίγεια, τους αγγέλους με τους ανθρώπους, τους ανθρώπους με τον Θεό, και τους ανθρώπους με ολόκληρη την κτίση, και βέβαια ειρηνοποίησε και όλες τις δυνάμεις της ψυχής. Επίσης, δίνει το Άγιον Πνεύμα, αφού το Άγιον Πνεύμα αναπαύεται στον Υιό. Τα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος έχουν κοινωνία και ενότητα, κατά την ουσία και ενέργεια, αφού είναι ομόδοξα, ομοούσια και ομοδύναμα. Το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και πέμπεται δια του Υιού.

Το ερώτημα είναι: ποια είναι η διαφορά μεταξύ της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος αμέσως μετά την Ανάσταση και της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος στους Μαθητάς κατά την ημέρα της Πεντηκοστής; Γνωρίζουμε ότι οι Μαθητές έλαβαν το Άγιον Πνεύμα την ημέρα της Πεντηκοστής. Επομένως, πώς λέγεται ότι ο Χριστός τους έδωσε Άγιον Πνεύμα, αμέσως μετά την Ανάστασή Του;

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος διδάσκει ότι πρόκειται σαφώς για διαφορετικό βαθμό ενεργείας του Αγίου Πνεύματος. Το Άγιον Πνεύμα ήταν πάντοτε ενωμένο με τον Υιό, αφού και η ενανθρώπηση του Υιού έγινε με την συνέργεια του Αγίου Πνεύματος, καθώς επίσης και όλο το έργο του Υιού γινόταν με την συνέργεια του Τρίτου Προσώπου της Αγίας Τριάδος. Επομένως, το Άγιον Πνεύμα ενεργούσε στους Μαθητάς, όσο μπορούσαν να χωρέσουν, κατά τρεις βαθμούς και καιρούς, ήτοι "αμυδρώς", "εκτυπώτερον" και "τελειότερον".

Το Άγιον Πνεύμα ενεργούσε στους Μαθητάς "αμυδρώς", πριν το πάθος του Χριστού, με την δύναμη που είχαν λάβει για να εκδιώκουν τα πνεύματα και να θεραπεύουν τις νόσους. Επίσης, κατά τον καιρό που οι Μαθητές ακολουθούσαν τον Χριστό καθαρίζονταν με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Έπειτα, το Άγιον Πνεύμα ενεργούσε περισσότερο μετά την Ανάσταση ως "έμπνευσις θειοτέρα". 

Ο Χριστός, αμέσως μετά την Ανάστασή Του, έδωσε στους Μαθητάς το Άγιον Πνεύμα για δύο λόγους. Πρώτον, για να τους προετοιμάσει για την μεγάλη λήψη του Αγίου Πνεύματος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής. Δεν μπορεί κανείς να λάβει τον υψηλότερο βαθμό ενεργείας του Αγίου Πνεύματος, αν δεν προετοιμασθεί κατάλληλα. 

Δεύτερον, γιατί αυτή η δωρεά του Αγίου Πνεύματος αναφερόταν στην άφεση των αμαρτιών και όχι στην μέθεξη του Αγίου Πνεύματος. Κατά την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, άλλο είναι η μέθεξη του Αγίου Πνεύματος και άλλο είναι η άφεση των αμαρτιών δια της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος. Την ημέρα όμως της Πεντηκοστής, προετοιμασμένοι πνευματικά, έλαβαν την μεγάλη δωρεά και έγιναν μέλη του Αναστημένου Σώματος του Χριστού. Την ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού, ακόμη, ο Χριστός ήταν έξω από τους Μαθητάς, ενώ την ημέρα της Πεντηκοστής οι Μαθητές έγιναν μέλη του Σώματος του Χριστού.


Ο Αναστάς Χριστός και ο Απόστολος Θωμάς

Από την πρώτη εμφάνιση του Χριστού στους Μαθητάς έλειπε ο Απόστολος Θωμάς. Αξιώθηκε όμως και αυτός της φανερώσεως και αποκαλύψεως του Χριστού μετά από οκτώ ημέρες, δηλαδή την επομένη Κυριακή (Ιω. κ', 24-29).

Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ο Χριστός εμφανίζεται πάντα στην σύναξη των Μαθητών, οπότε ο Θωμάς δεν μπόρεσε να τον δει γιατί απουσίαζε. Όταν, όμως, την επομένη Κυριακή βρισκόταν μεταξύ των Μαθητών, αξιώθηκε και εκείνος αυτής της μεγάλης εμπειρίας. Γι' αυτό και συμβουλεύει να μη λείπουμε από τις κατά Κυριακή συνάξεις, γιατί θα πάθουμε ό,τι έπαθε ο Θωμάς.

Υπάρχει, όμως, και ένας βαθύτερος λόγος για τον οποίο ο Θωμάς δεν αξιώθηκε την πρώτη ημέρα να δει τον Χριστό. Ο Θωμάς, όπως ερμηνεύει ο ιερός Θεοφύλακτος, ήταν διστακτικός και θεωρούσε αδύνατη την Ανάσταση του Χριστού. Δεν είχε, δηλαδή, φθάσει σε τέτοια εσωτερική πνευματική κατάσταση, ώστε να δει τον Αναστάντα Χριστό. Έχουμε τονίσει προηγουμένως, ότι ο Χριστός εμφανιζόταν σε αυτούς που βρίσκονταν σε τέτοια κατάσταση, ώστε να ενεργεί σωτήρια και όχι κολαστικά. Ο Θωμάς φαίνεται πώς δεν είχε φθάσει στην πνευματική ωριμότητα που απαιτούσε αυτό το γεγονός.

Άλλωστε, η καθυστέρηση του Χριστού να εμφανιστεί μια ολόκληρη εβδομάδα απέβλεπε στην ψυχική του προετοιμασία. Ο Χριστός ανέβαλε τόσο χρονικό διάστημα να τον επισκεφθεί, "ώστε κατηχούμενον αυτόν υπό των συμμαθητών (είναι) και τα αυτά ακούοντα και εις πλείονα πόθον εκκαήναι, και πιστότερον προς το μέλλον γενέσθαι" (ιερός Θεοφύλακτος). Έπρεπε, λοιπόν, μια ολόκληρη εβδομάδα να κατηχείται από τους άλλους Μαθητάς, να μαθαίνει τα της εμφανίσεως, ώστε να αναπτυχθεί μεγάλος πόθος, αλλά ακόμη και να εκφράσει μετάνοια για την δυσπιστία του, ώστε η εμφάνιση του Χριστού να ενεργήσει σωτήρια.

Αφού ο Θωμάς προετοιμάσθηκε κατάλληλα έγινε και εκείνος θεολόγος με την εμφάνιση του Χριστού και ομολόγησε: "ο Κύριός μου και ο Θεός μου" (Ιω. κ', 29). Η φράση αυτή δείχνει την βεβαιότητά του για τις δύο φύσεις του Χριστού και την μια υπόσταση, αφού το "Κύριος" δηλοί την ανθρώπινη φύση, το "Θεός" την θεία φύση, και τα δύο αυτά είναι ενωμένα στον Αναστάντα Χριστό (ιερός Θεοφύλακτος).

Έτσι, λοιπόν, ο Θωμάς δεν ήταν άπιστος με την έννοια του αθέου, αλλά άπιστος με την έννοια ότι δεν ήταν στην κατάσταση να δεχθεί την πίστη εκ θεωρίας. Πρώτα για μεγάλο χρονικό διάστημα πέρασε από την πίστη εξ ακοής και έπειτα έφθασε στην πίστη εκ θεωρίας. Υπάρχει δε σαφής διαφορά μεταξύ του αθέου, που είναι και αντίθεος, και του απίστου ή δυσπίστου με την έννοια ότι έχει μεν πίστη εξ ακοής, αλλά όχι πίστη εκ θεωρίας.

Η φανέρωση του Χριστού στην λίμνη της Τιβεριάδος

Μία από τις εμφανίσεις του Χριστού στους Μαθητάς Του έγινε στην λίμνη της Τιβεριάδος, την ώρα που ψάρευαν στα ανοικτά της λίμνης (Ιω. κα', 1-14). Δεν θα εκτεθούν τα περιστατικά και ο τρόπος της εμφανίσεως, αλλά θα υπογραμμισθούν μερικά ενδιαφέροντα σημεία.

Το πρώτον είναι ότι οι Μαθητές δεν ανεγνώρισαν τον Χριστό, "ου μέντοι ήδεισαν οι μαθηταί ότι ο Ιησούς εστι". Αυτό εξηγείται από το ότι οι εμφανίσεις του Χριστού στην πραγματικότητα δεν είναι απλώς η παρουσία Του, αλλά αποκαλύψεις, φανερώσεις. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης σαφώς λέγει: "μετά δε ταύτα εφανέρωσεν εαυτόν πάλιν ο Ιησούς". Ο Χριστός φανέρωνε τον Εαυτό Του, όποτε το ήθελε. Έχουμε πολλές μεταμορφώσεις και φανερώσεις του Χριστού προ της Αναστάσεως και μετά από αυτήν.

Δεύτερον, η φανέρωση του Χριστού γίνεται κατά την πνευματική κατάσταση των ανθρώπων. Γιατί, μετά την θαυματουργική αλιεία ο πρώτος που τον ανεγνώρισε ήταν ο Ιωάννης, ο οποίος το ανακοίνωσε στον Απόστολο Πέτρο. "Λέγει ουν ο μαθητής εκείνος, όν ηγάπα ο Ιησούς, τω Πέτρω, ο Κύριος εστί". Και τότε ο Πέτρος φόρεσε τον χιτώνα και έπεσε στην θάλασσα για να φθάσει πιο γρήγορα στον Χριστό. Φαίνεται εδώ ότι ο αγαπημένος Μαθητής, που είναι έκφραση της θεωρίας, αναγνωρίζει τον Χριστό, και ο μετανοημένος Πέτρος, που βρίσκεται ακόμη στην πράξη, λόγω της αρνήσεως και της μετανοίας, τρέχει προς τον Χριστό. 

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει ότι ο Ιωάννης ήταν "πρός την θείαν επίγνωσιν των άλλων ετοιμότατος", ενώ ο Πέτρος ήταν "θερμότατος πάλιν και προς πράξιν των άλλων ετοιμότατος". Έτσι, λοιπόν, ετοιμότατος στην θεωρία ο Ιωάννης, θερμότατος και ετοιμότατος προς την πράξη ο Πέτρος. Αυτό δείχνει ότι η θεωρία αναγνωρίζει τον Θεό και η πράξη ακολουθεί. Άλλοτε προηγείται η πράξη και ακολουθεί η θεωρία, και άλλοτε από την θεωρία, πράγμα που δημιουργεί γνώση, ακολουθεί και η πράξη.

Τρίτον, όταν οι Μαθητές βγήκαν στην ξηρά είδαν "ανθρακιάν κειμένην και οψάριον επικείμενον και άρτον". Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά το "ανθρακιάν" σημαίνει ένα είδος δέρματος που χρησιμοποιούσαν οι οδοιπόροι αντί για τραπέζι. Έτσι, βλέπουν ένα ψάρι που δεν ψαρεύτηκε από την λίμνη, αλλά δημιουργήθηκε από το μηδέν, καθώς και έναν άρτο. Το ότι τους κάλεσε να γευματίσουν και τους προσέφερε ο Ίδιος να φάγουν δηλώνει ότι Αυτός θα είναι ο χορηγός και ο διανομεύς της μελλούσης απολαύσεως, που θα πραγματοποιηθεί μετά από το ψάρεμα της αποστολικής σαγήνης, μετά το κήρυγμα και την συναγωγή όλων στην αληθινή θεοσέβεια.

Πώς νοείται η λήψη τροφής από τον Αναστάντα Χριστό

Από την διήγηση του Ευαγγελιστού Λουκά για μια εμφάνιση του Χριστού στους Μαθητάς φαίνεται ότι ο Χριστός έφαγε ενώπιόν τους μέρος από ψητό ψάρι και μέλι από κηρήθρα. Βέβαια, το Σώμα του Χριστού μετά την Ανάσταση δεν είχε ανάγκη τροφής, το έκανε όμως ο Χριστός για να βεβαιωθούν οι Μαθητές ότι δεν ήταν φάντασμα, αλλά είχε πνευματικό και μεταμορφωμένο σώμα. 

Φυσικά, επειδή στο Σώμα του Χριστού μετά την Ανάσταση δεν υπήρχε πεπτικό σύστημα, γι' αυτό και η τροφή αυτή αναλώθηκε από την θεία ενέργεια και δεν μεταποιήθηκε κατά τον συνήθη στους ανθρώπους τρόπο. Όπως η φωτιά καταναλώνει το κερί, έτσι και η θεότητα του Χριστού κατανάλωσε την τροφή που έλαβε. Αυτό το παράδειγμα χρησιμοποιείται συγκαταβατικά και δεν έχει απόλυτη εφαρμογή, γιατί η φωτιά που λιώνει το κερί συντηρείται από καύσιμη ύλη, ενώ τα πνευματικά σώματα δεν χρειάζονται τροφή για να συντηρηθούν (αγ. Γρηγόριος Παλαμάς).

Το ότι ο Χριστός έφαγε μέρος από ψητό ψάρι και μέρος από μέλι κηρήθρας είναι συμβολικά σημεία, που δείχνουν το μυστήριο του προσώπου Του. Η ανθρώπινη φύση ομοιάζει με το ψάρι, που κολυμπούσε στην υγρότητα του ηδονικού και εμπαθούς βίου. Ο Χριστός προσέλαβε αυτήν την φύση την ένωσε στην υπόστασή Του, την καθάρισε από κάθε εμπαθή διάθεση με το πυρ της θεότητος (ψητό ψάρι) και την έκανε ομόθεη και διάπυρη. Επίσης η κηρήθρα με το μέλι ομοιάζει με την δική μας ανθρώπινη φύση, γιατί, όπως το μέλι υπάρχει μέσα στην κηρήθρα, έτσι και μέσα στο σώμα μας υπάρχει ο λογικός θησαυρός και, κυρίως, στους πιστεύοντας υπάρχει στην ψυχή και το σώμα η Χάρη του Αγίου Πνεύματος. Τρώει από αυτά ο Χριστός, γιατί θεωρεί φαγητό του την σωτηρία του καθενός μας (άγ. Γρηγόριος Παλαμάς).

Επίσης, η χρησιμοποίηση από τον Χριστό, μετά την Ανάστασή Του, των στοιχείων του άρτου και του ιχθύος δείχνει το πρόσωπο και το έργο Του για την σωτηρία του ανθρώπου. Κυρίως, φανερώνει το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, αφού ο άνθρωπος τότε κοινωνεί του ζωντανού άρτου και του ζωντανού ιχθύος που είναι Αυτός ο ίδιος ο Θεάνθρωπος Χριστός, ο Οποίος προσέλαβε την δική μας ανθρώπινη φύση και, αφού την θέωσε, μας δίνει τον Εαυτό Του για να θεωθούμε και εμείς. 

Βέβαια, η θέωση δια των μυστηρίων, και κυρίως δια του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας, δεν γίνεται μηχανικά και μαγικά, αλλά ανάλογα με την πνευματική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Έτσι, ανάλογα με την πνευματική μας κατάσταση ενεργεί και το μυστήριο της θείας Κοινωνίας.

Το αναστημένο σώμα του Χριστού

Ο Χριστός σε μια από τις εμφανίσεις στους Μαθητάς Του, βλέποντας να υπάρχουν στην καρδιά τους λογισμοί περί Αυτού, είπε: "ίδετε τας χείράς μου και τους πόδας μου, ότι αυτός εγώ ειμι, ψηλαφήσατέ με και ίδετε, ότι πνεύμα, σάρκα και οστέα ουκ έχει, καθώς εμέ θεωρείτε έχοντα" (Λουκ. κδ', 39). Εδώ φαίνεται ότι υπάρχει σώμα, άρα δεν ήταν φαντασία, αλλά δεν ήταν το σώμα, όπως το γνώριζαν μέχρι τότε οι Μαθητές.

Είναι γνωστόν ότι ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του προσέλαβε την ανθρώπινη φύση και έγινε τέλειος άνθρωπος, και μάλιστα προσέλαβε και τα λεγόμενα αδιάβλητα πάθη, όπως την φθαρτότητα και την θνητότητα, στα οποία αδιάβλητα πάθη συγκαταλεγόταν η πείνα, η δίψα, ο κόπος, ο ύπνος κλπ. Όμως, ο Χριστός μετά την Ανάσταση απέβαλε όλα τα λεγόμενα φυσικά πάθη, ήτοι "φθοράν, πείναν τε και δίψαν, ύπνον και κάματον και τα τοιαύτα". Αποβάλλοντας όμως τα λεγόμενα αδιάβλητα πάθη δεν απέβαλε ούτε την ψυχή ούτε το σώμα. 

Με την Ανάληψή Του στους ουρανούς παρέλαβε το σώμα και την ψυχή, την λογική και νοερά, την θελητική και ενεργητική. Έτσι, κάθεται στα δεξιά του Θεού με ολόκληρη την ανθρώπινη τεθεωμένη φύση. Με αυτόν τον τρόπο ενεργεί και θεϊκά, με την πρόνοια, την συντήρηση και την κυβέρνηση όλων, και ανθρώπινα, ενθυμούμενος την διατριβή του πάνω στην γη και γνωρίζοντας ότι προσκυνείται από ολόκληρη την λογική κτίση (άγ. Ιωάννης Δαμασκηνός).

Το αναστημένο Σώμα του Χριστού ήταν απαθές και αθάνατο, κεκοσμημένο με την θεία δόξα, αλλά όμως ήταν σώμα "τήν προτέραν έχον περιγραφήν" (Μακάριος Χρυσοκέφαλος). Έτσι, καίτοι απέβαλε όλα τα αδιάβλητα πάθη, δεν απέβαλε όμως τα φυσικά ιδιώματα, "ήτοι το ποσόν, το ποιόν, το είναι εν είδει, το τριχή διαστατόν, και το περιγραπτόν εν τόπω και περιοριστικόν". Γιατί, αν απέβαλε αυτά, δεν θα ήταν πραγματικό σώμα, αλλά έκσταση και έξοδος από τους όρους της ανθρωπίνης φύσεως (άγ. Νικόδημος αγιορείτης).

Όπως ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του δεν βγήκε έξω από τους όρους της ανθρωπίνης φύσεως, έτσι και μετά την Ανάστασή Του η θεωθείσα ανθρώπινη σάρκα δεν ετράπη της οικείας φύσεως, δηλαδή δεν απέβαλε τα φυσικά της ιδιώματα. Και αυτό συνέβη γιατί παρέμειναν και μετά "τήν ένωσιν αί τε φύσεις ασύμφυτοι και αι τούτων ιδιότητες αλώβητοι" (άγ. Ιωάννης Δαμασκηνός). 

Γι' αυτό, άλλωστε, ο Χριστός, ενώ βρίσκεται στους ουρανούς, αγιογραφείται από την Εκκλησία με περιγραπτό σώμα. Ο Χριστός στους ουρανούς δεν έχει ούτε σάρκα, όπως εμείς την γνωρίζουμε, ούτε είναι ασώματος και άϋλος, αλλά κάτι μεταξύ αυτών (άγ. Γρηγόριος Θεολόγος). Πρόκειται για σώμα πνευματικό και αφθαρτοποιημένο, αλλά πάντως για σώμα. Ο Χριστός παραμένει στους αιώνες Θεάνθρωπος, αφού οι δύο φύσεις από τότε που ενώθηκαν παραμένουν αχώριστες και αδιαίρετες.

Ακόμη και η ψυχή του Χριστού γνωρίζει σαφώς ότι είναι ενωμένη καθ' υπόσταση με τον Θεό Λόγο και επίσης προσκυνείται και αυτή μαζί με τον Θεό, ως ψυχή του Θεού, και όχι απλώς ως ψυχή (άγ. Ιωάννης Δαμασκηνός).

Έτσι, λοιπόν, το Αναστημένο Σώμα του Χριστού, αποβάλλοντας όλα τα αδιάβλητα πάθη, το θνητό και παθητό, παρέμεινε σώμα, αλλά πνευματικό, ομόθεο, ήταν περιγραπτό, είχε όλα τα διακριτικά γνωρίσματα που είχε πρίν. Διήνυε τεράστιες αποστάσεις σε δευτερόλεπτα, εισερχόταν και εξερχόταν κεκλεισμένων των θυρών και εξήλθε "εσφραγισμένου του μνήματος", αλλά ήταν πραγματικό σώμα και όχι φάντασμα. Το ότι δεν Τον καταλάβαιναν πολλές φορές οι Μαθητές και τον θεωρούσαν φυσικό άνθρωπο, ήταν γιατί δεν ήθελε ο Χριστός να φανερωθή. Όταν ήθελε φανερωνόταν, και τότε οι Μαθητές ανεγνώριζαν ότι ήταν ο Κύριος.


Η Ανάσταση του Χριστού ωφέλησε και τους αγγέλους

Μέχρι τώρα είδαμε ότι η Ανάσταση του Χριστού προξένησε χαρά και ευφροσύνη στους ανθρώπους, επειδή δι' αυτής νικήθηκε το κράτος του θανάτου, του διαβόλου και της αμαρτίας. Αλλά πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι η Ανάσταση του Χριστού ωφέλησε και τους αγγέλους, όλα τα νοερά πνεύματα.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σε ομιλία του, κατά το Πάσχα, αναφέρεται στον λόγο του αγγέλου προς αυτόν: "Σήμερον σωτηρία τω κόσμω, όσος τε ορατός και όσος αόρατος". Γίνεται εδώ λόγος για την σωτηρία των αγγέλων. Με ποια έννοια πρέπει αυτό να θεωρηθεί;

Ξέρουμε ότι, μετά την πτώση του Εωσφόρου, οι άγγελοι έγιναν δυσκίνητοι στο κακό, δηλαδή δεν μπορούσαν να σκεφθούν το κακό, αλλά δεν είχαν αποκτήσει και την ατρεψία. Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος λέγει ότι, με την Ανάσταση του Χριστού, οι άγγελοι απέβαλαν αυτήν την δυσκινησία και απέκτησαν την ατρεψία, οπότε τώρα δεν φοβούνται την αλλοίωση και την τροπή προς την χειρότερη μεταβολή και την απώλεια που προέρχεται από αυτήν την μεταβολή. Έτσι, και οι άγγελοι απέκτησαν την ατρεψία και την έχουν όχι από την φύση τους, αλλά από την Χάρη του Θεού.

Πέρα από αυτό, οι αγγελικές δυνάμεις με την Ανάσταση του Χριστού ευφράνθηκαν, αφ' ενός μεν γιατί αναπληρώθηκε το εκπεσόν εωσφορικό τάγμα, οπότε εφαρμόστηκε ο λόγος "πληρωθήναι δει τον άνω κόσμον", αφ' ετέρου δε γιατί σώθηκαν οι άνθρωποι. Γιατί αν, όπως είπε ο Χριστός, γίνεται μεγάλη χαρά στον ουρανό για κάθε άνθρωπο που μετανοεί, πολύ περισσότερο αυτό γίνεται για την σωτηρία ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους (Ζωναράς).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει ότι είναι πεπεισμένος ότι την ημέρα της Αναστάσεως και οι αγγελικές δυνάμεις συνεορτάζουν και συμπανηγυρίζουν, επειδή είναι φιλόθεοι και φιλάνθρωποι. Ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, έχοντας υπ' όψη του αυτόν τον λόγο, λέγει ότι είναι πραγματικά άτοπο πράγμα να χαίρωνται οι άγγελοι για την δική μας σωτηρία και εμείς που σωθήκαμε να μη χαιρόμαστε και να μην εορτάζουμε μαζί με τους αγγέλους αυτήν την σωτήρια κοσμοσωτήρια εορτή.

Η έννοια του Πάσχα

Η ημέρα της Αναστάσεως λέγεται και Πάσχα. Αυτή η λέξη επαναλαμβάνεται σε πολλά τροπάρια της Εκκλησίας και προξενεί πνευματική χαρά στους Χριστιανούς.

Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, η λέξη Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή λέξη Φάσκα, αφού εξελληνίστηκε το Φ σε Π και το Κ σε Χ. Η λέξη Πάσχα στην εβραϊκή γλώσσα δηλώνει την διάβαση, και είναι γνωστή η εορτή του Πάσχα, κατά την οποία οι Εβραίοι εόρταζαν την θαυματουργική διάβαση δια της Ερυθράς θαλάσσης. Βέβαια, υπάρχουν και μερικοί, όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, που νομίζουν ότι η λέξη Πάσχα προέρχεται από το πάσχειν, δηλαδή από το Πάθος του Χριστού για μας, αλλά όμως η καλύτερη ερμηνεία είναι η πρώτη.

Όπως ο Ισραηλιτικός λαός εόρταζε την διάβαση δια της Ερυθράς θαλάσσης και την απόκτηση της ελευθερίας, έτσι και ο νέος Ισραήλ της Χάριτος εορτάζει την νέα διάβαση από τον θάνατο στην ζωή. Αυτή την ερμηνεία δίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σε ομιλία του την ημέρα του Πάσχα. Ο δε άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, λαμβάνοντας σχεδόν αυτούσια κείμενα από τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, γράφει: "Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα. Εκ γαρ θανάτου προς ζωήν και εκ γης προς ουρανόν Χριστός ο Θεός ημάς διεβίβασεν, επινίκιον άδοντας".

Πανηγυρίζοντας την ημέρα της εορτής του Πάσχα, ο Ιωσήφ ο Βρυένιος, μαθητής του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και διδάσκαλος του αγίου Μάρκου του Ευγενικού, αναλύει την θεολογική σημασία της εορτής. 

Πάσχα είναι η διάβαση από το σκότος στο φώς, εξέλευση από τον Άδη στην γη, ανάβαση από την γη στους ουρανούς, μετάβαση από τον θάνατο στην ζωή, ανάσταση των πεπτωκότων βροτών, ανάκληση των εξορίστων της Εδέμ, ανάρρυση των αιχμαλώτων στην φθορά, η όντως ζωή των πιστών, τρυφή παντός του κόσμου, τιμή της θείας Τριάδος

Η προσηγορία του Πάσχα είναι ακόρεστη, αφού είναι πολλαπλάσια η Χάρη που δηλώνεται δι' αυτού. 

Το Πάσχα είναι αναψυχή των ψυχών, χαρμονή των νόων, κουφισμός των σωμάτων, φωτισμός των οφθαλμών, γλυκασμός των λαρύγγων, θυμηδία, θερμότης, ειρήνη, χαρά.

Εάν η εορτή της Αναστάσεως του Χριστού είναι το ετήσιο Πάσχα, υπάρχει και το εβδομαδιαίο Πάσχα. 

Κάθε Κυριακή ο πιστός εορτάζει το Πάσχα. Και μάλιστα η θεία Λειτουργία και κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού δίνει την δυνατότητα στον άνθρωπο να μεθέξη του Πάσχα. 

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα πει χαρακτηριστικά: "Πάσχα γαρ ου νηστεία εστιν, αλλ' η προσφορά και η θυσία, η καθ' εκάστην γινομένη σύναξις". Γιατί, κάθε φορά που συνερχόμαστε σε ευχαριστιακή σύναξη, με τις αναγκαίες εκκλησιολογικές προϋποθέσεις, καθαιρούνται οι δυνάμεις του Σατανά (άγιος Ιγνάτιος Θεοφόρος) και αποκτούμε αίσθηση ότι νικήθηκε ο θάνατος.

Πάσχα δεν λέγεται μόνον η εορτή, ως μετάβαση από τον θάνατο στην ζωή, αλλά και Αυτός ο Ίδιος ο Χριστός. Άλλωστε, δεν νοείται η σωτηρία του ανθρώπου έξω από τον Θεάνθρωπο, αφού Αυτός είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή. Αυτός είναι η ανάσταση των ανθρώπων. Γι' αυτό, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στον Κανόνα της εορτής του Πάσχα αποδίδει στον Χριστό τον χαρακτηρισμό "Πάσχα". Γράφει: "Ω Πάσχα το μέγα και ιερώτατον, Χριστέ, ω Σοφία και Λόγε του Θεού και Δύναμις". Αυτός ο χαρακτηρισμός έχει σχέση με τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: "καί γαρ το Πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός" (Α' Κορ. ε', 7).

Επομένως, δια του Χριστού, που είναι το ζωντανό Πάσχα, μπορούμε να βιώσουμε και εμείς το Πάσχα, που είναι η μετάβαση από τον θάνατο στην ζωή.

Πάσχα νομικό, Πάσχα θείας Χάριτος, Πάσχα μέλλοντος αιώνος

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος διαιρεί το Πάσχα σε τρία, ήτοι το Πάσχα το νομικό, το Πάσχα της θείας Χάριτος και το Πάσχα του μέλλοντος αιώνος. Το νομικό Πάσχα, κατά το οποίο οι Εβραίοι εόρταζαν την θαυματουργική τους διάβαση δια της Ερυθράς θαλάσσης, ήταν μια ενθύμηση της πικράς δουλείας της Αιγύπτου και της ελευθερίας τους με την βοήθεια του Θεού. Ήταν Πάσχα "χαριστήριον και ικέσιον". Στην πραγματικότητα, το Πάσχα αυτό ήταν προτύπωση του δικού μας Πάσχα.

Το Πάσχα της θείας Χάριτος είναι η Ανάσταση του Χριστού, δια της οποίας γίνεται διάβαση "εκ θανάτου προς ζωήν και εκ γης προς ουρανόν". Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος θα πει: "ώ Πάσχα το μέγα και ιερόν και παντός του κόσμου καθάρσιον". Χωρίς την μέθεξη του Χριστού και την κοινωνία μαζί Του υπάρχει νέκρωση και δουλεία. Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Σιναΐτη, "ο μη ορών και ακούων και αισθανόμενος πνευματικώς νεκρός εστιν". Επομένως, το Πάσχα είναι έλευση του Χριστού μέσα στην καρδιά. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής θα πει πολύ χαρακτηριστικά: "Πάσχα η επί τον ανθρώπινον νουν έλευσις του Λόγου". 

Πραγματικά, ο άνθρωπος όταν λαμβάνει τον Χριστό, ζει πνευματικά και ο Χριστός γίνεται η ζωή του, η ψυχή της ψυχής του. "Ψυχή τις δευτέρα τοις ανθρώποις η ανάστασις" (όσιος Νείλος).

Το Πάσχα του μέλλοντος αιώνος είναι "τελεώτερον και καθαρώτερον". Ο Χριστός, όταν τελούσε το Πάσχα λίγο πριν από το Πάθος Του, και μάλιστα όταν τέλεσε τον Μυστικό Δείπνο, είπε: "ου μη πίω απ' άρτι εκ τούτου του γεννήματος της αμπέλου έως της ημέρας εκείνης, όταν αυτό πίνω μεθ' υμών καινόν εν τη βασιλεία του πατρός μου" (Ματθ. κστ', 29). Σαφώς εδώ γίνεται λόγος για το Πάσχα της Βασιλείας των Ουρανών. Ακόμη και το Πάσχα της παρούσης ζωής είναι τυπικό, σχετικά με το Πάσχα του μέλλοντος αιώνος. Τότε οι άγιοι θα έχουν μεγαλύτερη κοινωνία με τον Χριστό, αφού ο Λόγος θα αποκαλύψει και θα διδάξη "ά νυν μετρίως παρέδειξε" (άγ. Γρηγόριος Θεολόγος).

Οι Χριστιανοί αγωνίζονται για να περάσουν από το τυπικό Πάσχα, στο Πάσχα της θείας Χάριτος, και από εκεί στο αιώνιο Πάσχα. Μια τέτοια εορτή έχει σημασία και νόημα. Κάθε άλλος εορτασμός δεν αποβλέπει σε βαθύτερους σκοπούς, δεν ικανοποιεί το πεινασμένο και διψασμένο πνεύμα του ανθρώπου.

Κατά την διάρκεια της εορτής του Πάσχα των Εβραίων σφραγιζόταν αμνός άμωμος, τέλειος και νέος. Αυτό ήταν προτύπωση του Χριστιανικού αμνού, που είναι αυτός ο Ίδιος ο Χριστός, άμωμος, νέος και τέλειος. Αυτός θυσιάστηκε και προσφέρεται στους Χριστιανούς για να ενωθούν μαζί Του.


Η προσωπική μέθεξη του μυστηρίου της Αναστάσεως

Η Ανάσταση του Χριστού δεν πρέπει να εορτάζεται ως ένα ιστορικό ή κοινωνικό γεγονός, αλλά ως υπαρξιακό, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι πρέπει να γίνει μέθεξη της Χάριτος της Αναστάσεως. Η νηστεία που προηγείται της εορτής όλη την περίοδο της Τεσσαρακοστής, ο ασκητικός αγώνας, αποβλέπει στην αρτιοτέρα συμμετοχή στο μυστήριο της Αναστάσεως.

Για να επιτευχθή όμως αυτό απαιτείται, όπως όλοι οι Πατέρες διδάσκουν, κάθαρση τόσο των σωματικών αισθήσεων όσο και των ψυχικών. Ο άνθρωπος έχει σώμα και ψυχή, και γι' αυτό έχει σωματικές και ψυχικές αισθήσεις. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ψάλλει: "καθαρθώμεν τας αισθήσεις και οψόμεθα τω απροσίτω φωτί της αναστάσεως, Χριστόν εξαστράπτοντα και χαίρετε φάσκοντα τρανώς ακουσόμεθα, επινίκιον άδοντες". Άρα, λοιπόν, η κάθαρση είναι αναγκαία προϋπόθεση για την θεωρία και την κοινωνία με τον Θεό. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος θα πει: "Δια τούτο καθαρτέον πρώτον εαυτόν, είτα τω καθαρώ προσομιλητέον".

Σκοπός της πνευματικής ζωής είναι να ενωθεί κανείς με τον Αναστάντα Χριστό, να Τον δει μέσα στην καρδιά του. 

Ο Χριστός ανασταίνεται μέσα στην καρδιά, νεκρώνοντας τους εμπαθείς λογισμούς που παρευρίσκονται εκεί υπό την επήρεια των δαιμόνων και υπερβαίνοντας τους εμπαθείς τύπους και τις προλήψεις της αμαρτίας, όπως τότε υπερέβη τις σφραγίδες του τάφου (άγ. Μάξιμος Ομολογητής). Επομένως, δεν πρόκειται για ένα εξωτερικό τυπικό εορτασμό, αλλά για εσωτερικό και υπαρξιακό. Με αυτό το πρίσμα ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος συνιστά να μην εορτάζουμε πανηγυρικώς και κοσμικώς, αλλά θεϊκώς και υπερκοσμίως.

Η μέθεξη του μυστηρίου της Αναστάσεως είναι βίωση της θεώσεως. Αυτός που μυήθηκε στην απόρρητη δύναμη της Αναστάσεως, γνώρισε εκ πείρας για ποιο σκοπό ο Χριστός δημιούργησε τον κόσμο (άγ. Μάξιμος Ομολογητής). 

Πραγματικά, ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να φθάσει στην θέωση, και ο κόσμος να μετέχει του αγιασμού δια του ανθρώπου. Οπότε, εκείνος που μυείται σε αυτήν την απόρρητη δύναμη του μυστηρίου της Αναστάσεως, φθάνει στην θέωση και εκπληρώνει τον σκοπό της υπάρξεώς του. Έτσι αποκτά μεγαλύτερη γνώση.

Ο Απόστολος Παύλος συνιστά αυτήν την βίωση της ζωής, γι' αυτό γράφει ότι συνταφήκαμε δια του αγίου Βαπτίσματος με τον Χριστό στον θάνατο, "ίνα ώσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών δια της δόξης του Πατρός, ούτω και ημείς εν καινότητι ζωής περιπατήσωμεν" (Ρωμ. στ', 4). Είναι απαραίτητη αυτή η αναγέννηση, γιατί διαφορετικά ο άνθρωπος πρόκειται να πεθάνει πνευματικά, κατά τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: "ει γαρ κατά σάρκα ζήτε, μέλλετε αποθνήσκειν, ει δε Πνεύματι τας πράξεις του σώματος θανατούτε, ζήσεσθε. όσοι γαρ Πνεύματι Θεού άγονται, ούτοι εισιν υιοί Θεού" (Ρωμ. η', 13).

Η Ανάσταση του Χριστού αποτελεί το μεγαλύτερο γεγονός μέσα στην ιστορία. 

Πρόκειται για θέωση και ανάσταση της ανθρωπίνης φύσεως και για ελπίδα θεώσεως και αναστάσεως της δικής μας υποστάσεως. Αφού βρέθηκε το φάρμακο, υπάρχει ελπίδα ζωής. Δια της Αναστάσεως του Χριστού αποκτά άλλο νόημα και η ζωή και ο θάνατος. 

Δεν θεωρούμε ως ζωή το σύνολο των ιστορικών γεγονότων, αλλά την κοινωνία με τον Θεό. Και δεν θεωρούμε θάνατο το τέλος της παρούσης ζωής, αλλά την απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Χριστό, ενώ ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα δεν είναι θάνατος, αλλά προσωρινός ύπνος. Ο Απόστολος Παύλος, ακριβώς επειδή αισθάνεται ενωμένος με τον Αναστάντα Χριστό, μπορεί να ομολογεί: "Πέπεισμαι γαρ ότι ούτε θάνατος ούτε ζωή ούτε άγγελοι ούτε αρχαί ούτε δυνάμεις ούτε ενεστώτα ούτε μέλλοντα ούτε ύψωμα ούτε βάθος ούτε τις κτίσις ετέρα δυνήσεται ημάς χωρίσαι από της αγάπης του Θεού της εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών" (Ρωμ. η', 38-39).

Στον Κατηχητικό λόγο του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ο οποίος είναι ένας θριαμβευτικός παιάνας της νίκης, λέγεται ότι με την Ανάσταση του Χριστού ξεπεράστηκαν όλα τα ανθρώπινα προβλήματα.

Κανείς δεν πρέπει να θρηνεί για την φτώχεια και γενικά για την στέρηση των αναγκαίων υλικών αγαθών, γιατί "εφάνη η κοινή Βασιλεία".

Κανείς δεν πρέπει να οδύρεται για τα αμαρτήματα που διέπραξε, γιατί "συγνώμη εκ του τάφου ανέτειλε".

Κανείς δεν πρέπει να φοβάται τον θάνατο, γιατί "ηλευθέρωσε ημάς ο του Σωτήρος θάνατος".

Αυτό το "μηδείς" (κανείς) είναι το απόλυτο, που δημιουργεί η Ανάσταση του Χριστού. Όσο κλεινόμαστε στο σχετικό και δεν εισερχόμαστε μέσα στην απολυτότητα του "μηδείς", τόσο και θρηνούμε, οδυρόμαστε και φοβόμαστε...

Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος Βλάχος  
Απόσπασμα από το βιβλίο «Οι Δεσποτικές Εορτές»


Πηγή: ideotopos.gr

1 σχόλιο:

  1. H θέα του Αναστάντος Χριστού συνεχίζεται σε ολόκληρη την ζωή της ανθρωπότητος. Πάντοτε δια μέσου των αιώνων υπάρχουν μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού...

    Η Ορθόδοξη Εκκλησία, που είναι το αναστημένο Σώμα του Χριστού, προσφέρει την εμπειρία της Αναστάσεως. Yπάρχουν πολλοί που πιστεύουν στην Ανάσταση, αλλά είναι λίγοι εκείνοι που βλέπουν κάθε ώρα τον Αναστάντα Χριστό λαμπροφορούντα, και απαστράπτοντα...

    Όταν ο άνθρωπος καθαρθεί και πλησιάσει στο μνημείο της καρδίας του, τότε θα δει τον λίθο της πωρώσεως της ασάφειας του λόγου να σηκώνεται. Θα δει τους αγγέλους, δηλαδή την συνείδησή του, να του αναγγέλλουν ότι αναστήθηκε μέσα του ο νεκρωθείς λόγος της αρετής και της γνώσεως, αλλά ακόμη θα αξιωθεί να δει την εμφάνιση και αυτού του ίδιου του Θεού Λόγου…

    ΑπάντησηΔιαγραφή