«Τώρα ζούμε σε μια εποχή, στην οποία οι χριστιανοί ανακαλύπτουν έναν άλλο τρόπο ομολογίας. Έρχονται με χρυσό να μας αγοράσουν, εμείς όμως το οφείλουμε στον Χριστό να μείνουμε πιστοί στο αποστολικό πνεύμα».
Άγιος Νεομάρτυρας Βαλέριος Γκαφένκου
(+18 Φεβρουαρίου 1952)
Ο Άγιος των κομμουνιστικών φυλακών.
Λίγα λόγια για την βασανισμένη ζωή του...
Ένας από τους σύγχρονους μάρτυρες και ομολογητές της ορθοδόξου πίστεως στη Ρουμανία, στην εποχή του ολοκληρωτικού αθέου καθεστώτος, ήταν ο άγιος Βαλέριος Γκαφένκου. Γεννήθηκε το 1921. Ενώ σπούδαζε Νομική και Φιλοσοφία στο Πανεπιστημίου του Ιασίου στο δεύτερο έτος φοιτήσεώς του, το 1941, φυλακίστηκε για τις χριστιανικές πεποιθήσεις του με ποινή 25 έτη φυλάκισης σε καταναγκαστικά έργα. Αγαπούσε και ζούσε την Ορθοδοξία και βοηθούσε με κάθε τρόπο τους συγκρατουμένους του στις φυλακές που έζησε.
Την περίοδο 1942-1948 έμεινε φυλακισμένος στο Αιούντ. Εδώ ο άγιος Βαλέριος και κάποιοι άλλοι κρατούμενοι γίνονται μέρος της ομάδας των δικηγόρων Τραιάν Τριφάν και Τραιάν Μαριάν των οποίων η βασική ενασχόληση ήταν η χριστιανική βιοτή σε πνεύμα φιλοκαλικό. Η πνευματική ατμόσφαιρα στη φυλακή του Αιούντ είχε έναν ρόλο βασικό στην πνευματική διαμόρφωση του αγίου Βαλέριου. Εδώ με θείο φωτισμό θα φτάσει να δει τις αμαρτίες του. Ο καρπός της μετανοίας του θα είναι μια κατάσταση ψυχικής ευφορίας η οποία θα τον συνοδεύσει σε όλες τις δοκιμασίες του.
Μετά το Αιούντ ακολουθεί η φυλακή στο Πιτέστι (1948-1949), λίγοι μήνες στο Βακαρέστι και η φυλακή-σανατόριο στην Τίργκου-Όκνα (1950-1952). Στην Τίργκου-Όκνα, όντας σε κατάσταση προχωρημένης φυματίωσης, θα γίνει το λιμάνι στο οποίο όλοι κατέφευγαν για να ενισχυθούν και να παρηγορηθούν.
Η μεταστροφή στο Θεό πολλών αθέων κρατουμένων, η αγάπη μεταξύ των κρατουμένων, το πνεύμα θυσίας που έδειχναν προς τους πιο άρρωστους, όλα λαμβάνουν μέρος υπό την επιρροή του αγίου. Η γεμάτη χάρη παρουσία του δημιούργησε μια πνευματική ατμόσφαιρα μοναδική στην ιστορία του κομμουνιστικού γκούλαγκ. «Έχω επιθυμήσει τόσο πολύ την Τίργκου Όκνα!», θα πει μετά από πολλά χρόνια κάποιος που πέρασε απ'αυτήν την φυλακή.
«Αυτό που δημιούργησε και αυτό που έζησε ο άγιος Βαλέριος κατά την μακροχρόνια κράτησή του για κάθε ψυχή με την οποία ερχόνταν σε επαφή, είναι δύσκολο να το φανταστείς και ακόμη πιο δύσκολο να το περιγράψεις με λόγια», θα πει ένας πρώην συγκρατούμενος του.
Προγνωρίζοντας την ημέρα της κοιμήσεώς του, ο νεομάρτυς Βαλέριος θα βρεθεί εκείνη τη στιγμή σε μια τόσο υψηλή πνευματική κατάσταση, ώστε ο φίλος του Ιωάννη Ιανολίδε, ό οποίος βρισκόνταν δίπλα του κατά τη στιγμή του θανάτου του θα πει μετά από χρόνια:
«Εκεί στην επιθανάτια κλίνη του, βίωσα μια βαθιά πνευματική εμπειρία, γεμάτη αντικρουόμενα συναισθήματα. Ήμουν τόσο, μα τόσο ευτυχής. Ένιωθα αναστάσιμη χαρά, αν και πέθαινε ο καλύτερός μου φίλος. Ήταν εκείνος που μου μετέδωσε μια εσωτερική ειρήνη και πληρότητα, που με συνοδεύουν μέχρι και σήμερα».
Ονομάστηκε “ο άγιος των φυλακών”. Εξαιτίας των κακουχιών που υπέστη στις φυλακές προσβλήθηκε από φυματίωση. Εξαιτίας της συνεχώς επιδεινούμενης φυματίωσης, παρουσίαζε αιμοπτύσεις και μέρα με τη μέρα αδυνάτιζε. Η μακροχρόνια παραμονή του στο κρεβάτι, η ακινησία και η μη καλή κυκλοφορία του αίματός του, είχαν προκαλέσει στο σώμα κατακλίσεις μεγάλες, οι οποίες ήταν δύσκολο να θεραπευθούν και είχαν καλύψει ένα μεγάλο μέρος της πλάτης και των ποδιών.
Άλλοι ασθενείς σε παρόμοιες καταστάσεις ούρλιαζαν και βλαστημούσαν, εξαιτίας του τρομερού πόνου και του τσούξιμου, που προκαλούσαν οι πληγές. Τον Βαλέριο δεν τον άκουγες ποτέ να παραπονείται, ενώ σταγόνες ιδρώτα έλουζαν κυριολεκτικά το μέτωπό του και δάκρυα πόνου έπεφταν συνεχώς από τα μάτια του.
Πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου 1952 στο δεσμωτήριο του Τίργου Όκνα, - αφού το πρωί είχε εξομολογηθεί και είχε κοινωνήσει - ενώ είχε πάρει “πληροφορία” από τον Θεό για τον θάνατό του ημέρες πριν και είχε ενημερώσει τους στενούς συγκρατούμενούς του. Στις φυλακές βίωσε την Χάρη του Θεού σε τέτοιο βαθμό, που ομολογούσε συνέχεια ότι ήταν ο πιο ευτυχής άνθρωπος του κόσμου. Ο άγιος μάρτυς Βαλέριος αξιώθηκε και της επισκέψεως της Θεοτόκου.
Την 18η Φεβρουαρίου, ημέρα που ο άγιος Βαλέριος, απολύτως εξαντλημένος, παρέδιδε την ψυχή του στα χέρια του Κυρίου, εμπιστεύεται τις τελευταίες του σκέψεις στον φίλο του Ioan Ianolide (Ιωάννη Ιανολίδε):
«Πρώτα ο νους και η ψυχή μου προσκυνούν τον Κύριο. Ευχαριστώ που έφτασα εδώ. Πάω σ' Αυτόν. Σας παρακαλώ πολύ να Τον ακολουθείτε, να Τον δοξάζετε και να Τον υπηρετείτε. Είμαι ευτυχής διότι πεθαίνω για τον Χριστό. Σ' Αυτόν οφείλω το σημερινό δώρο. Όλα είναι ένα θαύμα. Εγώ φεύγω, αλλά εσείς έχετε μια ιερή αποστολή και έναν δύσκολο σταυρό να σηκώσετε.
Αν το επιτρέψει ο Κύριος, και από κει που θα είμαι, θα προσεύχομαι για σας και θα είμαι μαζί σας. Θα έχετε πολλά βάσανα. Να είστε πέτρινοι στην πίστη, διότι ο Χριστός νικά όλους τους εχθρούς Του. Να είστε θαρρετοί και να προσεύχεστε! Φυλάξτε απαρασάλευτη την αλήθεια, αλλά να αποφεύγετε τον φανατισμό. Η τρέλα της πίστεως είναι θεϊκή δύναμη, και γι' αυτό είναι ισορροπημένη, νηφάλια και βαθειά ανθρώπινη.
Να αγαπάτε και να υπηρετείτε του ανθρώπους. Χρειάζονται πολλή βοήθεια, διότι οι αετονύχηδες εχθροί θέλουν να τους πλανήσουν. Ο αθεϊσμός θα νικηθεί, αλλά προσέξτε με τι θα αντικατασταθεί! Το αποστολικό και μαρτυρικό πνεύμα πρέπει πάντα να παραμείνει ζωντανό.»
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του σταθερού και αδιαπραγμάτευτου ορθοδόξου φρονήματος του αγίου νεομάρτυρα Βαλέριου και της μη αποδοχής συγκρητιστικών δοξασιών, ζώντας σε μια σκληρά άθεη και αντι-χριστιανική εποχή, είναι και ο τελευταίος διάλογος που είχε λίγο πριν την κοίμησή του με έναν συγκρατούμενό του, τον εβραϊκής καταγωγής πάστορα προτεστάντη Richard Wurmbrand.
Ο προτεστάντης πάστορας πέρασε από το κελί του να τον αποχαιρετήσει νιώθοντας ευγνωμοσύνη προς τον άγιο Βαλέριο, που τον είχε βοηθήσει. Ο άγιος, ενώ θα μπορούσε να γίνει ο ίδιος καλά, του παραχώρησε ένα φάρμακο, την στρεπτομυκίνη, που προοριζόταν αρχικά για τον ίδιο, σώζοντάς του έτσι τη ζωή!...
Ο προτεστάντης πάστορας, συγκινημένος και πιο συνεσταλμένος αυτή τη φορά, του είπε: «Δόξα τω Θεώ που έφτασα εδώ! Ο Θεός με έφερε εδώ για να σωθώ. Εδώ γνώρισα το Χριστό. Τα λόγια που μου είπες, όπως και η ορθόδοξη αλήθεια που μου απεκάλυψες, δεν θα μείνουν χωρίς καρπό. Συγχώρεσε με για ό,τι κακό σου έκανα. Προσευχήσου για μένα, γιατί έχω ανάγκη αυτήν την προσευχή. Επιθυμώ όπως να μπούμε από την ίδια θύρα στην Βασιλεία του Θεού!»
Κι ο άγιος Βαλέριος, που δεν δίστασε και τη ζωή του να δώσει για τον πλανεμένο του αδερφό, τού απάντησε: «Χαίρομαι που συναντηθήκαμε. Καταλαβαίνω την ταραχή σας, αλλά σας παρακαλώ να έρθετε στον Χριστό, όπως κάποτε ο Απόστολος Παύλος, βάζοντας στην άκρη τους, εκ του πονηρού, δισταγμούς σας. Θα προσευχηθώ για σας, για την μετάνοια και τον εκχριστιανισμό του εβραϊκού λαού. Η χάρη του Θεού να σας φέρει στην Αλήθεια!»
Ήρθε κι ένας προτεστάντης γιατρός, που τον είχε νοσηλεύσει τον τελευταίο καιρό: «Κύριε γιατρέ, είμαι ευγνώμων για την αγάπη που μου δείξατε, του είπε. Εμείς είχαμε συχνές θεολογικές διαφορές σε όλες τις συζητήσεις μας. Το τέλος της ζωής μου επιθυμώ να είναι μια τελευταία ορθόδοξη ομολογία. Θα χαιρόμουν πολύ να επιστρέψετε στην αληθινή Εκκλησία».
Ο πατήρ Γεώργιος Καλτσίου - Ντουμιτρεάσα κρατώντας την εικόνα
του αγίου νεομάρτυρος Βαλέριου.
Πνευματικοί διάλογοι με τον άγιο των κομμουνιστικών φυλακών,
νεομάρτυρα Βαλέριο(+18-2-1952).
Περί μοναχισμού.
- Βαλέριε, ποια είναι ή γνώμη σου για το μοναχισμό;
- Ανακάλυψα τον Χριστό και επιθυμώ να Τον ακολουθώ στο στενό δρόμο της σωτηρίας, λόγω μιας εσωτερικής μου έφεσης για απόλυτη αφιέρωση, γιατί πιστεύω ότι μόνο δια του Χριστού μπορεί να σωθεί ο κόσμος. Δεν έφυγα από τον κόσμο, αλλά ό,τι ήταν κοσμικό μέσα μου το πέταξα έξω. Ποθούσα να γίνω μοναχός, όμως δεν εγκατέλειψα τη ζωή, γιατί ήθελα να την υπηρετώ σε μια υψηλότερη μορφή.
Πιστεύω ότι ή παρθενία και ή άσκηση δεν είναι οι πιο υψηλές ιδιότητες του μοναχισμού, αλλά το φωτισμένο από Θεία Χάρη πνεύμα για προσφορά σ' αυτή τη ζωή. Ό μοναχός προσεύχεται για τους ανθρώπους. Ή απομάκρυνση του από τον κόσμο πρέπει να κατανοηθεί σαν μια βαθιά επιθυμία για ιδιαίτερη άσκηση και θεία ζωή. Οι μοναχοί είναι οι κατά κόσμον σαλοί, πού περιφρονούν ακόμη και τη φύση τους για να ενωθούν με τον Χριστό και να υπηρετούν τους ανθρώπους.
Ή παρθενία τους είναι όντως ή έκφραση της αγνείας, και ο φορτωμένος με πάθη κόσμος την έχει ανάγκη. Ή αγνότητα γίνεται πηγή πνευματικής δύναμης, αλλά όχι προς ίδιον όφελος, όπως πιστεύουν μερικοί, αλλά για την αγάπη του Θεού. Ό κόσμος χρειάζεται τους «τρελούς» για να τον αγιάσουν...
Ή παρθενία τους είναι όντως ή έκφραση της αγνείας, και ο φορτωμένος με πάθη κόσμος την έχει ανάγκη. Ή αγνότητα γίνεται πηγή πνευματικής δύναμης, αλλά όχι προς ίδιον όφελος, όπως πιστεύουν μερικοί, αλλά για την αγάπη του Θεού. Ό κόσμος χρειάζεται τους «τρελούς» για να τον αγιάσουν...
Τώρα ζούμε σε μια εποχή, στην οποία οι χριστιανοί ανακαλύπτουν έναν άλλο τρόπο ομολογίας, τον τρόπο της μωρίας του Σταυρού και της θυσίας για την αλήθεια. Οι εχθροί του Χριστού έχουν εξαπολύσει τον πιο μεγάλο και άγριο διωγμό εναντίον των χριστιανών. Τώρα όποιος πιστεύει πρέπει να είναι έτοιμος για το θάνατο. Αυτή ή πορεία θανάτου είναι ένα πνευματικό πλεονέκτημα μεγάλης ομορφιάς.
Θεώρησα, λοιπόν, αναγκαίο να γίνω ένα είδος μοναχού στον κόσμο, πορευόμενος την οδό του μυστηρίου. Όταν είσαι έτοιμος να θυσιάσεις τη ζωή σου, όταν ή πίστη ομολογείται με το κόστος του εξευτελισμού και μυρίων θανάτων, όλοι οι συνήθεις ασκητικοί αγώνες φαίνονται εύκολοι. Επομένως τώρα, πού θέλω να δώσω τη ζωή μου για την πίστη, ή μοναχική μου λαχτάρα, παρόλο πού δεν έχει πραγματοποιηθεί τυπικά, είναι μια παρηγοριά της ψυχής μου.
Σήμερα ο σατανάς φοβάται μήπως χάσει την εξουσία του επάνω στον κόσμο, γι' αυτό ή επίθεση του εναντίον των χριστιανών, μοναχών και λαϊκών, είναι μεγάλη. Ό μοναχισμός εξευτελίζεται μέσω των ψεύτικων και κακοπροαίρετων συνθημάτων. Ό διάβολος πειράζει τους σημερινούς χριστιανούς, όπως και τον Κύριο στην έρημο. Όταν όμως αυτοί αρνούνται να δεχθούν τον πειρασμό, περνάει στη μέθοδο του αφανισμού τους με όλα τα μέσα.
Μερικοί έρχονται με χρυσό να μας αγοράσουν, άλλοι έρχονται με το σπαθί να μας κόψουν, εμείς όμως το οφείλουμε στον Χριστό να μένουμε πιστοί στο ευαγγελικό πνεύμα. Χρειαζόμαστε σήμερα χριστιανούς ομολογητές και πνευματικούς, μοναχούς και λαϊκούς. Δεν υποχωρούμε από την μάχη, αλλά ανασυγκροτούμαστε και δυναμώνουμε με τη θεία βοήθεια.
Μερικοί έρχονται με χρυσό να μας αγοράσουν, άλλοι έρχονται με το σπαθί να μας κόψουν, εμείς όμως το οφείλουμε στον Χριστό να μένουμε πιστοί στο ευαγγελικό πνεύμα. Χρειαζόμαστε σήμερα χριστιανούς ομολογητές και πνευματικούς, μοναχούς και λαϊκούς. Δεν υποχωρούμε από την μάχη, αλλά ανασυγκροτούμαστε και δυναμώνουμε με τη θεία βοήθεια.
Στον Χριστό έχουμε εμπιστευτεί όλη την ελπίδα μας, πού είναι ο Κύριος του ουρανού και της γης. Τα βάσανα, στα όποια υποβαλλόμαστε, είναι τα μέσα με τα όποια ο Χριστός λαμπικάρει και ανυψώνει πιο πολύ την Εκκλησία Του στον κόσμο.
- Οι ιερείς και οι ιεράρχες πρέπει να κάνουν πολιτική;
- Ό ιερέας είναι ο πνευματικός οδηγός της χριστιανικής κοινότητας, και ενδιαφέρεται για τα προβλήματα όλης της ανθρωπότητας. Συνεπώς είναι συμμέτοχος σε όλα τα ανθρώπινα προβλήματα και περισσότερο στα προβλήματα που αποπροσανατολίζουν το ποίμνιο. Δυστυχώς, στις μέρες μας επειδή η πολιτική διατείνεται ότι προσανατολίζεται σε έναν μοντέρνο ουμανισμό, ο ιερέας ασχολείται με αυτού του είδους την κοινωνική εργασία.
Ό Κλήρος, γενικά, πρέπει να είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος από τον πολιτικό τομέα, ακριβώς για να μπορέσει να τον διακονήσει εν αγάπη και να τον ανακαινίσει. Άλλα ν' αφήσει τον κόσμο να κυβερνάται από το κακό, σημαίνει ότι χάνει την ιερατική του αποστολή. Στον Κλήρο ανήκει ή δύσκολη αποστολή να προσφέρει τη θεϊκή πνευματικότητα...
Ό Κλήρος, γενικά, πρέπει να είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος από τον πολιτικό τομέα, ακριβώς για να μπορέσει να τον διακονήσει εν αγάπη και να τον ανακαινίσει. Άλλα ν' αφήσει τον κόσμο να κυβερνάται από το κακό, σημαίνει ότι χάνει την ιερατική του αποστολή. Στον Κλήρο ανήκει ή δύσκολη αποστολή να προσφέρει τη θεϊκή πνευματικότητα...
Περί της εσωτερικής ζωής στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
- Πρώτον, πρέπει να καταγγείλουμε σαν αναξιόπιστα αυτά πού διαδίδουν εδώ και άλλου μερικοί αμύητοι και εκθέτουν την έννοια της μυστικής αυτής ζωής. Ή μυστική ζωή θα παραμείνει το κέντρο της χριστιανικής αναγέννησης, διότι δι' αυτής ο χριστιανός εισχωρεί στην κοινωνία με τον Θεό, μέσω μιας βαθμιαίας ψυχικής διαδικασίας κάθαρσης από τα πάθη, και τελειοποίησης.
Ξεκινά από την επιστροφή του στον εαυτό του, μέσω της αδιάλειπτης προσευχής αναζητεί τον Χριστό και καταλήγει στην ένωση με τον Θεό δια της αγάπης. Ή εσωτερική βίωση μεταποιεί τη φύση, γεμίζει το νου με πνευματική γνώση, ενισχύει τη θέληση, καθαρίζει την καρδιά και κάνει τον άνθρωπο χριστοφόρο.
Σε αντίθεση με την ηθική, πού απαιτεί την αυστηρή τήρηση κάποιων εντολών, ή μυστική ζωή είναι μια ζωντανή, εσωτερική ζωή εν Αγίω Πνεύματι.
Επειδή δε, είναι μια πνευματική μυστική τέχνη, προϋποθέτει έναν καθοδηγητή και έμπειρο σύμβουλο. Αυτός είναι ένας αββάς, ένας πνευματικός, ο όποιος πέρα από το γεγονός ότι διαχειρίζεται τη Χάρη, έχει ο ίδιος και μια εσωτερική ζωή και ησυχαστική πρακτική.
Ξεκινά από την επιστροφή του στον εαυτό του, μέσω της αδιάλειπτης προσευχής αναζητεί τον Χριστό και καταλήγει στην ένωση με τον Θεό δια της αγάπης. Ή εσωτερική βίωση μεταποιεί τη φύση, γεμίζει το νου με πνευματική γνώση, ενισχύει τη θέληση, καθαρίζει την καρδιά και κάνει τον άνθρωπο χριστοφόρο.
Σε αντίθεση με την ηθική, πού απαιτεί την αυστηρή τήρηση κάποιων εντολών, ή μυστική ζωή είναι μια ζωντανή, εσωτερική ζωή εν Αγίω Πνεύματι.
Επειδή δε, είναι μια πνευματική μυστική τέχνη, προϋποθέτει έναν καθοδηγητή και έμπειρο σύμβουλο. Αυτός είναι ένας αββάς, ένας πνευματικός, ο όποιος πέρα από το γεγονός ότι διαχειρίζεται τη Χάρη, έχει ο ίδιος και μια εσωτερική ζωή και ησυχαστική πρακτική.
Περί ειρήνης.
- Βαλέριε, τι είναι ή ειρήνη;
- Ή ειρήνη είναι ένα μυστήριο και βρίσκεται μόνο εν Χριστώ, δια Χριστού και για τον Χριστό.
- Ή ειρήνη είναι μέσα στις ψυχές ή στον κόσμο, στην ιστορία ή στην αιωνιότητα;
- Επειδή είναι στον Χριστό, είναι ταυτόχρονα παντού.
- Μπορεί να υπάρχει εσωτερική ειρήνη χωρίς την ειρήνη μας με άλλους ανθρώπους;
- Όσο καιρό είσαι ένοχος απέναντι στους ανθρώπους, ηθελημένα ή αθέλητα, με πράξεις ή με λογία, δεν μπορείς να είσαι συμφιλιωμένος ούτε με τον Θεό, ούτε με τον εαυτό σου, ούτε με τους άλλους.
- Βαλέριε, ή ειρήνη προσδιορίζεται από τη συνείδηση ή από την κυβέρνηση;
- Είναι λάθος να δεχθούμε την ειρήνη της κυβέρνησης χωρίς την αλήθεια του Ευαγγελίου. Δεν παραδέχεται το Ευαγγέλιο την ειρήνη της σκλαβιάς! Δεν παραδέχεται την ειρήνη του κακού! Ό σατανάς σου προσφέρει τη δύναμη του αν τον προσκυνήσεις, αλλά όλη ή δύναμη, στον ουρανό και στη γη, έχει δοθεί στον Χριστό. Επομένως, οι χριστιανοί δεν μπορούν να δεχθούν τη δελεαστική ειρήνη του σατανά.
- Είμαστε για ειρήνη ή για πόλεμο;
- Υπάρχει μια ειρήνη πιο συντριπτική από κάθε πόλεμο και υπάρχει ένας πνευματικός πόλεμος φορέας της ειρήνης. Να ξεχωρίζετε ποια πνεύματα προκαλούν τα γεγονότα και που αποβλέπουν, κι έτσι θα ξέρετε τι πρέπει να κάνετε.
- Πάντα ακούμε να γίνεται λόγος περί της ειρήνης!
-Κάθε κυβέρνηση υπόσχεται ότι θα φέρει την ειρήνη, αλλά όλοι είναι υποκριτές, χρησιμοποιώντας τον απροσδιόριστο ορό της ειρήνης για τη δική τους εξουσία.
- Πώς να ερμηνεύσουμε τη δαιμονική διακυβέρνηση των λαών του αιώνα μας;
- Πέρα από τις ιστορικές εξηγήσεις υπάρχουν και άλλες, όπως οι πνευματικές, οι δομές αυτού του κόσμου είναι ματεριαλιστικές-αθεϊστικές, οι δυνάμεις του κόσμου αποβλέπουν στο να καταστρέψουν τον πλανήτη. Οι άνθρωποι είναι τόσο αλλοπαρμένοι από τη φιλοδοξία, τη φιληδονία και το σαρκικό φρόνημα, ώστε ζουν με ψεύτικα οράματα.
Ό κόσμος χρειάζεται τη θλίψη για να μπορέσει ξανά να προσανατολιστεί πνευματικά. Ό Θεός έχει τους δικούς Του τρόπους επέμβασης στην ιστορία. Εμείς δε συμμετέχουμε στην επερχόμενη πανωλεθρία του κόσμου, αλλά ο καταστρεπτικός του οδοστρωτήρας περνάει από πάνω μας. Εμείς ομολογούμε την αλήθεια στους ανθρώπους, αλλά οι σημερινοί άνθρωποι δεν μπορούν να τη δεχθούν, διότι είναι υιοί του σατανά...
Ό κόσμος χρειάζεται τη θλίψη για να μπορέσει ξανά να προσανατολιστεί πνευματικά. Ό Θεός έχει τους δικούς Του τρόπους επέμβασης στην ιστορία. Εμείς δε συμμετέχουμε στην επερχόμενη πανωλεθρία του κόσμου, αλλά ο καταστρεπτικός του οδοστρωτήρας περνάει από πάνω μας. Εμείς ομολογούμε την αλήθεια στους ανθρώπους, αλλά οι σημερινοί άνθρωποι δεν μπορούν να τη δεχθούν, διότι είναι υιοί του σατανά...
Περί της ελευθερίας.
- Είναι ή ελευθερία μια ασυδοσία του κάκου;
- Καθόλου. Το κακό δεν υπάρχει ουσιαστικά. Στον Θεό δεν υπάρχει το κακό. Το κακό είναι ή παρεξήγηση της ελευθερίας με την οποία έχει προικίσει ο Δημιουργός τους ανθρώπους και τους αγγέλους, τα πλάσματα Του, πού έχουν ελεύθερη συνείδηση. Το κακό αρχίζει με την υπερηφάνεια του σατανά και με την ανυπακοή του ανθρώπου.
- Μπορεί ο άνθρωπος μόνος του να προσδιορίσει το μέλλον του;
- Οι υλιστές άθεοι, μανιακοί από τις ηδονές, τη φιλοδοξία και τον εγωισμό, έχουν δημιουργήσει τον μοντέρνο πολιτισμό, ο όποιος αποκορυφώνεται με την τεχνολογία. Αυτοί έχουν θεοποιήσει την ανθρώπινη φύση και έχουν εγκαταλείψει τις εντολές του Θεού. Ή προσπάθεια τους όμως για να δημιουργήσουν ένα γήινο και ηδονικό παράδεισο έχει πάρει λάθος δρόμο. Ή φύση στερεύει και μολύνεται και γίνεται ακατάλληλη για τη ζωή.
Ή τεχνοκρατία, επίσης, έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες αφανισμού παρά αναδημιουργίας. Σε όλα αυτά προστίθεται και το χειρότερο κακό: ή αλλοτρίωση των ανθρώπων. Σ' αυτές τις συνθήκες οι ακόλουθοι του μοντέρνου ανθρωποκεντρισμού δεν αισθάνονται άρχοντες του κόσμου τον όποιο οι ίδιοι μετασκεύασαν. Έτσι ο αλλοτριωμένος κόσμος, χωρίς τον Θεό, βρίσκει την τιμωρία της ίδιας της πονηρίας του.
Ή τεχνοκρατία, επίσης, έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες αφανισμού παρά αναδημιουργίας. Σε όλα αυτά προστίθεται και το χειρότερο κακό: ή αλλοτρίωση των ανθρώπων. Σ' αυτές τις συνθήκες οι ακόλουθοι του μοντέρνου ανθρωποκεντρισμού δεν αισθάνονται άρχοντες του κόσμου τον όποιο οι ίδιοι μετασκεύασαν. Έτσι ο αλλοτριωμένος κόσμος, χωρίς τον Θεό, βρίσκει την τιμωρία της ίδιας της πονηρίας του.
- Πώς μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει στην τελείωση;
- Ή τελείωση του ανθρώπου βρίσκεται στην κοινωνία του με το Άγιο Πνεύμα. Το Άγιο Πνεύμα μπορεί να φέρει την ενότητα στην ποικιλία, να φέρει αρμονία στην ιστορία και αγιότητα στη ζωή.
Περί μαρξισμού.
- Πώς εξηγείς το μίσος του Μαρξ εναντίον της πίστεως;
- Ό Μαρξ αρνείται τον Χριστό, αλλά και τον Μωυσή και κάθε ιδρυτή θρησκείας. Ό Μαρξ αρνείται την προτεραιότητα του Πνεύματος επάνω στην ύλη. Αυτός δικαιολογεί το μίσος εναντίον της θρησκείας μιλώντας για ιστορική ανικανότητα της πίστεως να λύσει τα κοινωνικά προβλήματα του λαού, πού καταδυναστεύεται και υφίσταται εκμετάλλευση. Γι' αυτό και δηλώνει ότι ή πίστη είναι το όπιο των εθνών.
Αντικαθιστά την αγάπη με το μίσος, και την ελευθερία με την τυραννία και τη δικτατορία του προλεταριάτου. Ό Μαρξ ανατρέπει την πνευματικότητα και γίνεται ο θεός του κόσμου. Αυτός ο καημένος ο Μαρξ, ο όποιος έμπρακτα ήταν ακρωτηριασμένος ψυχικά, με μια στενή και σκοτεινή και δηλητηριασμένη σκέψη. 'Ήταν ένας δηλητηριασμένος, αλλοπαρμένος, φανατικός, απομονωμένος και μη ρεαλιστικός άνθρωπος.
Αντικαθιστά την αγάπη με το μίσος, και την ελευθερία με την τυραννία και τη δικτατορία του προλεταριάτου. Ό Μαρξ ανατρέπει την πνευματικότητα και γίνεται ο θεός του κόσμου. Αυτός ο καημένος ο Μαρξ, ο όποιος έμπρακτα ήταν ακρωτηριασμένος ψυχικά, με μια στενή και σκοτεινή και δηλητηριασμένη σκέψη. 'Ήταν ένας δηλητηριασμένος, αλλοπαρμένος, φανατικός, απομονωμένος και μη ρεαλιστικός άνθρωπος.
— Εάν ο μαρξισμός είναι τόσο κοντόφθαλμος, πώς εξηγείται ή έκρηξη και διάδοση των ιδεών του στον κόσμο, πού τις θαυμάζει και συγκλίνει να υποταχθεί σ' αυτές;
- Ό Μαρξ χρησιμοποιούσε μεγάλες ιδέες, οι όποιες μπορούν να συγκεντρώνουν τους ανθρώπους, αλλά στο βάθος τους έχουν ένα καταστρεπτικό αποτέλεσμα. Όποιος δεν εξετάζει το πνεύμα των ιδεών του Μαρξ και του κομμουνισμού κινδυνεύει να δελεαστεί από τον μαρξισμό.
- Τι αηδιάζει περισσότερο στον κομμουνισμό;
- Είναι δύσκολη ή φτώχεια, είναι βαρεία ή φυλάκιση του ανθρώπου στο σύστημα αυτό, αλλά τίποτε δεν είναι φρικτότερο από την «αναμόρφωση», στην όποια επιβάλλει τον άνθρωπο και τον κάνει ένα τηλεκατευθυνόμενο εργαλείο.
- Δεν ξεφεύγει τίποτε στον κομμουνισμό; Δεν έχει κανένα ράγισμα;
- Ιδεολογικά ραγίσματα έχει πολλά, αλλά αυτά δεν μπορούν ν` αποδείξουν το γεγονός ότι ή κομμουνιστική εξουσία δεν αποδέχεται καμιά ελευθερία. Τα ραγίσματα αυτά, επειδή κρύβονται, δε σου δίνουν εύκολα το δικαίωμα να κατακρίνεις ή να αρνηθείς τον κομμουνισμό. Ή κομμουνιστική τυραννία είναι τρομερή. Έχει δημιουργηθεί ένα θεσμικό σύστημα πού κρατάει με τα δόντια την εξουσία και θέλει με όλα τα μέσα να την επιβάλλει παντού.
— Λοιπόν, τι μέλλον προβλέπεις για την ανθρωπότητα;
- Ό Θεός ενεργεί στον κόσμο. Δια πολλών θλίψεων ή ανθρωπότητα θα λυτρωθεί και ο κομμουνισμός θα νικηθεί, αλλά ο κόσμος έχει και πιο βαρεία προβλήματα να λύσει. Ό τρόπος ζωής του, ο προσανατολισμός του πρέπει να αλλάξουν. Λοιπόν, ο κομμουνισμός θα πέσει, αλλά το ερώτημα είναι με τι θα αντικατασταθεί.
Περί της επικαιρότητας.
- Βαλέριε, πολλές φορές μιλάς για την επικαιρότητα του Χριστιανισμού. Πώς τη βλέπεις;
- Ό Χριστός είναι πάντα και πάντοτε παρών στην ιστορία, μυστικά, μυστηριακά και δια της συνείδησης και της πρακτικής ζωής των πιστών.
— Ποια θα είναι τα μέσα γνωριμίας και διάδοσης της πίστεως;
- Είναι κυρίως πνευματικά μέσα, όπως ή εσωτερική ζωή, οι πνευματικές προσπάθειες, ή ηθική, ή αρετή, ή μάχη με την αμαρτία, ή εσωτερική νεκρανάσταση της ψυχής, το πνευματικό περιβάλλον, στα όποια προστίθενται ή μελέτη, ο λόγος, ή δημιουργία, ή επιστήμη, οι τέχνες κ.τ.λ.
— Υπάρχουν ακόμη άγιοι στον κόσμο μας;
- Αυτός ο αιώνας έδωσε πάρα πολλούς αγίους και μάρτυρες, αλλά δεν τους γνωρίζουμε εμείς. Ό Χριστός είναι παρών και δρα στο σημερινό κόσμο δια των άγιων, των μαρτύρων, των ηρώων και των ομολογητών. Άλλα ο χριστιανικός σημερινός κόσμος δεν μπορεί ν' ακολουθήσει το παράδειγμα τους. Εμείς τώρα δεν είμαστε γνήσιοι χριστιανοί και γι' αυτό δε γνωρίζουμε τους άγιους μας.
- Πώς πρέπει να κατανοούμε τις λέξεις: Δώστε στον Καίσαρα ότι ανήκει στον Καίσαρα και στον Θεό τα του Θεού;
- Όσο καιρό ο Καίσαρας είναι παγανιστής, και δεν είναι χριστιανός, ο χριστιανός συμβιώνει μαζί του ειρηνικά, σεβόμενος τους νόμους του, αλλά και διαφυλάσσοντας απείραχτη τη γνησιότητα της πίστεως. Παραδείγματος χάρη, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν έγινε κανένας συμβιβασμός πίστεως μπροστά στον καταπιεστή Καίσαρα, έστω κι αν αυτό κατέληξε σε σταυρώσεις και παλαίστρες και αγρία θηρία. Λοιπόν,
εκείνοι οι άνθρωποι πού κάνουν στην ιστορία συμβιβασμούς με την εκάστοτε πολιτική τάξη, εγκαταλείπουν έμπρακτα και τον Θεό και τους ανθρώπους...
εκείνοι οι άνθρωποι πού κάνουν στην ιστορία συμβιβασμούς με την εκάστοτε πολιτική τάξη, εγκαταλείπουν έμπρακτα και τον Θεό και τους ανθρώπους...
Περί της κρίσεως.
- Βαλέριε, ποιο είναι το υπόβαθρο της τωρινής κρίσεως;
- Ό αντίχριστος αθεϊσμός.
- Ό αντίχριστος αθεϊσμός.
- Τι βλέπεις στο σημερινό κόσμο;
- Βλέπω ένα εσωτερικό χάος, μια σήψη, πού οδεύει προς το μηδενισμό διότι οι άνθρωποι θέλουν μόνο το μηδέν της ύλης, το πλάσμα των μορφών, την ηδονική απόλαυση, την ιστορικότητα χωρίς την υπερβατικότητα, την τελετουργία χωρίς Θεό, τον καταναλωτισμό χωρίς την πνευματικότητα, την πλαστότητα πού κρύβεται πίσω από την αυτοθεοποίηση του ανθρώπου. Ή πανωλεθρία γίνεται σε όλα τα κύρια επίπεδα της ανθρώπινης ζωής. Χρειάζεται πολλή θλίψη για τον πνευματικό προσανατολισμό του κόσμου και για την πνευματική του αλλαγή.
- Γιατί επέτρεψε ο Θεός να μπει ο κόσμος στην κρίση, πού τώρα βρίσκεται, υστέρα από δύο χιλιάδες χρόνια Χριστιανισμού;
- Ή κρίση δεν είναι του Θεού, ούτε της πίστεως, αλλά της ελευθερίας της συνειδήσεως των ανθρώπων. Οι άνθρωποι των τελευταίων αιώνων ρήμαξαν τις ψυχές τους, πολλοί θεοποίησαν τη φιληδονία, βαυκαλίστηκαν από την υπερηφάνεια του υλισμού και αθεϊσμού. Ταυτόχρονα και οι σατανικές δυνάμεις είναι πιο αιχμηρές και καλύτερα οργανωμένες στον εικοστό αιώνα από τον πρώτο χριστιανικό αιώνα.
Ό τρόπος με τον όποιο πεθαίνουν οι σακατεμένοι από το θηρίο άγιοι στον εικοστό αιώνα είναι πολύ πιο αχρείος, πιο ολικός, πιο μελετημένος, πιο οδυνηρός από τον τρόπο πού σκοτώθηκαν οι μάρτυρες των πρώτων αιώνων των κατακομβών. Τα εκατομμύρια των σύγχρονων χριστιανών δεν είναι στο πνευματικό επίπεδο των κατακομβών.
Ή αγιότητα και το μαρτύριο είναι πιο έντονα από οποιαδήποτε άλλη εποχή σε ένταση και σε μορφές έκφανσης. οι εχθροί του Χριστιανισμού, εκείνοι πού έχουν προκαλέσει το μαρτύριο, θέλουν τώρα να κρύψουν την ύπαρξη του και να κάνουν τον κόσμο να ξεχάσει τον Χριστό, αλλά αποτυγχάνουν και αποδεικνύονται ανήμποροι.
Αυτοί κατάφεραν να κυριέψουν τον κόσμο, αλλά έκαναν αγίους και μάρτυρες. Κατάφεραν να κλείσουν τα στόματα των ανθρώπων, αλλά το φως των αγίων δεν κατάφεραν να το κρύψουν. Ό Θεός ενεργεί στον κόσμο και μέσω των απίστων ανθρώπων. Έτσι, μάλλον, μπορεί να κατανοηθεί το νόημα της κρίσεως πού περνά ο εικοστός αιώνας.
Ό τρόπος με τον όποιο πεθαίνουν οι σακατεμένοι από το θηρίο άγιοι στον εικοστό αιώνα είναι πολύ πιο αχρείος, πιο ολικός, πιο μελετημένος, πιο οδυνηρός από τον τρόπο πού σκοτώθηκαν οι μάρτυρες των πρώτων αιώνων των κατακομβών. Τα εκατομμύρια των σύγχρονων χριστιανών δεν είναι στο πνευματικό επίπεδο των κατακομβών.
Ο Βαλέριος Γκαφένκου (όταν ήταν φοιτητής) μαζί με τη μητέρα του.
Ή αγιότητα και το μαρτύριο είναι πιο έντονα από οποιαδήποτε άλλη εποχή σε ένταση και σε μορφές έκφανσης. οι εχθροί του Χριστιανισμού, εκείνοι πού έχουν προκαλέσει το μαρτύριο, θέλουν τώρα να κρύψουν την ύπαρξη του και να κάνουν τον κόσμο να ξεχάσει τον Χριστό, αλλά αποτυγχάνουν και αποδεικνύονται ανήμποροι.
Αυτοί κατάφεραν να κυριέψουν τον κόσμο, αλλά έκαναν αγίους και μάρτυρες. Κατάφεραν να κλείσουν τα στόματα των ανθρώπων, αλλά το φως των αγίων δεν κατάφεραν να το κρύψουν. Ό Θεός ενεργεί στον κόσμο και μέσω των απίστων ανθρώπων. Έτσι, μάλλον, μπορεί να κατανοηθεί το νόημα της κρίσεως πού περνά ο εικοστός αιώνας.
- Ποιοι θα ήταν οι τρόποι εξόδου από την κρίση;
- Ή επιστροφή στον Χριστό. Είναι αναγκαία μια χριστιανική παρουσία, πού να μην εγκαταλείψει το λαό, αλλά ν' αγωνίζεται με τόλμη εναντίον όλων των τύπων της καταπίεσης και υποδούλωσης του. Ό λαός δεν μπορεί να προστατευτεί μόνο με προσευχές και μνημόσυνα, δηλαδή με άδεια τυπολατρία, αλλά και με μάχη, τόλμη και δύναμη. Αυτός ο κόσμος δυνητικά εξουσιάζεται από τον Χριστό και οι χριστιανοί δεν επιτρέπεται να τον εγκαταλείψουν.
- Γιατί είναι αναγκαία ή πίστη στον κόσμο;
- Ούτε τα πολιτικό-κοινωνικά και οικονομικά κατεστημένα, ούτε ο πολιτισμός, ούτε οι τέχνες, οι επιστήμες, οι φιλοσοφίες και τα «πιστεύω» των ανθρώπων δεν μπορούν να τους λυτρώσουν. Οι άνθρωποι, μπορούν να εξουσιάσουν τον κόσμο, όμως δεν μπορούν να βρουν ανάπαυση παρά μόνο στην κοινωνία με τον Θεό. Αν χαθεί από τον άνθρωπο αυτή ή σχέση του με τη θεότητα, αυτός κατρακυλά στην αγριότητα και στο μηδέν. Ή πίστη είναι, λοιπόν, μια αναγκαιότητα.
- Ό Χριστιανισμός κατηγορείται από τους υλιστές ως αντιπροοδευτικός, σκοτεινός, μεσαιωνικός, ιεροεξεταστικός, ιησουΐτικος, νοθευτείς. Τι μπορούμε ν' απαντήσουμε;
- Ό υλισμός, πού αρνείται σήμερα το Χριστιανισμό, έχει σαν θεωρητική βάση την επιστήμη. Ναι, αλλά ή ίδια ή επιστήμη είναι εναντίον του υλισμού και τον αποδεικνύει αυταρχικό, πεπερασμένο, μηχανιστικό, μηδενιστικό, αρνητικό και καταστρεπτικό. Το φως του υλισμού είναι σκοτάδι, οι γραμμές της προόδου του είναι κατά της φύσεως, ή αισθησιοκρατία του υλισμού έχει διαλύσει τη φύση, ο ανθρωπισμός του έχει αγριέψει τον κόσμο, οι νόμοι του είναι ψεύτικοι φυλακίζουν τη σκέψη των ανθρώπων.
- Πώς είναι δυνατή ή έξοδος από την κρίση του υλισμού;
- Δια του Χριστού, αλλά αυτός δεν είναι αποδεκτός από το σημερινό κόσμο. Κανένας δε θέλει σήμερα ν' αλλάξει την άποψη του και τον τρόπο ζωής του, παρόλο πού οδεύει προς την καταστροφή. Γι' αυτό έχουμε την υποχρέωση να κραυγάζουμε στους ανθρώπους: Σταματήστε την ασέλγεια, αφήστε την τυραννία, συγκροτηθείτε πνευματικά μέσα σας, βάλετε όρια στην απληστία σας, γυρίστε στη φύση, παραιτηθείτε από τα υπερήφανα σχέδια σας, καταστρέψτε τα πυρηνικά όπλα.
Αν είστε λογικοί, εγκαταλείψτε τον αθεϊσμό. Αν είστε ρεαλιστές, δείτε την πνευματική πραγματικότητα. Αν έχετε γνώση, αγκυροβοληθείτε στον υπερβατικό κόσμο! Αγιάστε τις ψυχές σας, διότι μόνο έτσι θα λυτρωθείτε. Μετανοείτε! Παρακαλείτε τον Θεό να βάλει τάξη μέσα σας και στον κόσμο σας, στη γη και στον ουρανό σας! Όλα αυτά να μην είναι μόνο αφηρημένες και ηθικολογικές προτροπές. οι χριστιανοί καλούνται να είναι άγρυπνοι. Ό κόσμος χρειάζεται τον Χριστό, την πίστη και το γνήσιο Χριστιανισμό!...
Αν είστε λογικοί, εγκαταλείψτε τον αθεϊσμό. Αν είστε ρεαλιστές, δείτε την πνευματική πραγματικότητα. Αν έχετε γνώση, αγκυροβοληθείτε στον υπερβατικό κόσμο! Αγιάστε τις ψυχές σας, διότι μόνο έτσι θα λυτρωθείτε. Μετανοείτε! Παρακαλείτε τον Θεό να βάλει τάξη μέσα σας και στον κόσμο σας, στη γη και στον ουρανό σας! Όλα αυτά να μην είναι μόνο αφηρημένες και ηθικολογικές προτροπές. οι χριστιανοί καλούνται να είναι άγρυπνοι. Ό κόσμος χρειάζεται τον Χριστό, την πίστη και το γνήσιο Χριστιανισμό!...
Περί του ρόλου του Χριστιανισμού.
- Βαλέριε, ποιοι είναι οι χριστιανικοί επίκαιροι πόθοι;
- Τώρα και στο μέλλον χρειάζονται δύο χριστιανικές αγωγές: μια για να γίνουν ξανά οι πιστοί γνήσιοι χριστιανοί, δηλαδή να γίνει επανευαγγελισμός των χριστιανών, και ή άλλη για να εκχριστιανιστούν οι μη χριστιανοί (παγανιστές). Δια του επανευαγγελισμού εννοούμε την επανακατήχηση στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη, την προσπάθεια της πηγαίας χριστιανικής διαβίωσης, την πνευματική τελειοποίηση, την ενεργητική, αλληλέγγυα, αδελφική χριστιανική κοινωνία και τον προσδιορισμό γενικά, του αληθινού χαρακτήρα της χριστιανικής ζωής. Ό Χριστιανισμός έχει χάσει σήμερα το ιεραποστολικό του ρόλο και δεν έχει πια την αναγκαία δύναμη για να συσπειρώσει και να θεοποιήσει τον κόσμο. Όποιος όμως δεν πιστεύει, ακόμη δε γνώρισε την ομορφιά της πίστεως.
- Τι χρειάζεται για να ανακαινισθεί ο χριστιανικός κόσμος;
- Να προσανατολιστούμε στο κλασικό παράδειγμα της αποστολικής κοινότητας. Να γνωρίσουμε καλά τη χριστιανική διδασκαλία για να την εφαρμόσουμε στην εποχή μας, να ζήσουμε σε μια αλληλέγγυα ενότητα στο φως του Θεού και υπό την καθοδήγηση του αγίου Πνεύματος να ζούμε σε μια δημόσια κοινότητα αγάπης, ή οποία να είναι σύμφωνη με το θέλημα του Θεού, να προσευχόμαστε, να ιερουργούμε, να ενωνόμαστε με τον Χριστό, για να είμαστε δια της Χάριτος άξιοι της Βασιλείας Του.
- Βαλέριε, ποιες είναι οι προϋποθέσεις πού σώζουν τον κόσμο;
- Δύο είναι οι συντελεστές της σωτηρίας του κόσμου: ο Θεός και ο άνθρωπος, ή κατάβαση του Θεού στη γη και ή ανάβαση του άνθρωπου στον ουρανό, ή θεϊκή Χάρη και ή θέληση του ανθρώπου. Ή συνεργεία του ανθρώπου με τον Θεό είναι το κλειδί της σωτηρίας του κόσμου.
- Μπορούμε να παρουσιάσουμε στον κόσμο ένα συγκεκριμένο χριστιανικό πρόγραμμα ζωής και διακυβέρνησης;
-Οι χριστιανοί προτείνουν στον κόσμο μια θεανθρώπινη πνευματικότητα και ο κόσμος πρέπει να βρει τις κατάλληλες μορφές ζωής για το σήμερα. Το αποστολικό και μαρτυρικό πνεύμα πρέπει πάντα να παραμένει ζωντανό. Οι ιεροί πόθοι πρέπει να πάλλουν συνεχώς στον κόσμο.
Ποθούμε ένα χριστιανικό κόσμο, πού να φλέγεται από τη φλόγα της πίστεως και της αγάπης, πού να ακολουθεί τα πάθη και το μαρτύριο, πού να βιώνει την ανάσταση, τη Μεταμόρφωση και την Ανάληψη του Χριστού μας...
Ποθούμε ένα χριστιανικό κόσμο, πού να φλέγεται από τη φλόγα της πίστεως και της αγάπης, πού να ακολουθεί τα πάθη και το μαρτύριο, πού να βιώνει την ανάσταση, τη Μεταμόρφωση και την Ανάληψη του Χριστού μας...
«Ο αθεϊσμός θα νικηθεί, αλλά προσέξτε
με τι θα αντικατασταθεί!»
Πνευματικοί διάλογοι με τον άγιο των κομμουνιστικών φυλακών, νεομάρτυρα Βαλέριο (+18-2-1952).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου