«Θυμάμαι, όταν η ευχή μπήκε για πρώτη φορά στην καρδιά μου,
είχα μεθύσει από μια απερίγραπτη γλυκύτητα…»
Όταν η ευχή μπήκε για πρώτη φορά στην καρδιά μου...
Αρχιμανδρίτης Χαράλαμπος Διονυσιάτης
Προηγούμενος ῾Ιερᾶς Μονῆς Διονυσίου Ἁγίου ῎Ορους
(+ 1908 - 2001)
Μία από τις μεγαλύτερες ασκητικές φυσιογνωμίες του Αγιορείτικου Μοναχισμού κατά τον εικοστό αιώνα, ο μακαριστός αρχιμανδρίτης Χαράλαμπος Διονυσιάτης (1908-2001) – συνασκητής του Γέροντα Ιωσήφ του ησυχαστή – μας περιγράφει στιγμές, κατά τις οποίες τον επισκέφθηκε η Χάρις του Θεού, μέσω της νοεράς προσευχής!...
-Γέροντα, ἠμπορεῖτε νά μᾶς πῆτε λίγα λόγια γιά τήν προσευχή;
-Η προσευχή, παιδί μου, χρειάζεται σωματική βία. Ἐγώ ἤμουν ἐκ φύσεως ἄνθρωπος ἀσυνήθους σωματικῆς ἀντοχῆς καί «ἔπεφτα» μέ ὁρμή καί δυνατό πόθο Θεοῦ στά μοναχικά ἀγωνίσματα. ῾Ο Γέροντάς μου, μᾶς εἶχε ἐπιβάλει νά ἀγρυπνοῦμε κάθε νύκτα 5-6 ὧρες κάνοντας οἱ πιό δυνατοί προσευχή καί οἱ κἄπως ἀδύνατοι νά διαβάζουν καί κάποιο βιβλίο. Ἐγώ προσευχόμουν πάντοτε ὄρθιος, διότι ἄν καθόμουν, μ᾿ ἔπιανε ὁ ὕπνος.
Η βία στήν προσευχή διαρκεῖ μέχρι μισή ὥρα. Κατόπιν ἔρχεται ἡ Χάρις καί ἡ προσευχή πλέον ἐνεργεῖται μόνη της προσφέροντας γλυκές πνευματικές ἐμπειρίες...
Στά ὀκτώ πρῶτα χρόνια τῆς μοναχικῆς μου ὑπακοῆς στόν Γέροντά μου, ὅταν προσευχόμουν τίς νύκτες, ἐνόμιζα ὅτι ἄνοιγαν οἱ Οὐρανοί, λόγῳ τῆς πλουσίας ἐπισκέψεως τῆς Χάριτος.
῾Ο νοῦς μου, τοὐλάχιστον δύο φορές τήν ἑβδομάδα, ἀνέβαινε σέ θεωρία τοῦ Θεοῦ...
Στήν κατάστασι αὐτή ὁ ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ νά λέγῃ πλέον τήν εὐχή... ῾
Ο νοῦς, ἡ καρδιά ἑνώνονται μέ τήν εὐχή, δηλαδή μέ τήν αἴσθησι τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ...
῾Η ψυχή εἶναι ἀποξενωμένη ἀπό τόν ἔξω κόσμο, καί γίνεται ὅλη φωτοειδής καί κατανυκτική...
Καρπός αὐτῆς τῆς θείας ἑνώσεως εἶναι μία ἀνεκλάλητη γλυκύτης, ἡ ὁποία ἄλλοτε διαρκοῦσε μέχρι 4 ὧρες καί ἄλλοτε ὀλιγώτερο, ὅσο δηλαδή ἤθελε ὁ Θεός...
῾Ο νοῦς μου, τοὐλάχιστον δύο φορές τήν ἑβδομάδα, ἀνέβαινε σέ θεωρία τοῦ Θεοῦ...
Στήν κατάστασι αὐτή ὁ ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ νά λέγῃ πλέον τήν εὐχή... ῾
Ο νοῦς, ἡ καρδιά ἑνώνονται μέ τήν εὐχή, δηλαδή μέ τήν αἴσθησι τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ...
῾Η ψυχή εἶναι ἀποξενωμένη ἀπό τόν ἔξω κόσμο, καί γίνεται ὅλη φωτοειδής καί κατανυκτική...
Καρπός αὐτῆς τῆς θείας ἑνώσεως εἶναι μία ἀνεκλάλητη γλυκύτης, ἡ ὁποία ἄλλοτε διαρκοῦσε μέχρι 4 ὧρες καί ἄλλοτε ὀλιγώτερο, ὅσο δηλαδή ἤθελε ὁ Θεός...
῞Οταν σταδιακά ἡ Χάρις ἀναχωροῦσε, ἄφηνε κάθε φορά κάτι νέο καί καινούργιο μέσα μου. Δηλαδή, μετά ἀπό κάθε νυκτερινή προσευχή μου, δέν ἤμουν ὁ ἴδιος τήν ἑπομένη ἡμέρα. ῾Ο Πανάγαθος Θεός, μοῦ προσέθετε Χάρι ἐπάνω στήν Χάρι καί αὐτή ἡ εὐλογία πολύ μέ παρηγοροῦσε καί μοῦ δυνάμωνε τά φτερά τῆς πίστεως καί τῆς ἀγάπης γιά τόν Χριστό.
Θυμᾶμαι, ὅταν ἡ εὐχή μπῆκε γιά πρώτη φορά στήν καρδιά μου, εἶχα μεθύσει ἀπό μία ἀπερίγραπτη γλυκύτητα. ῎Ημουν σάν ἐκστατικός. Δέν ἄντεξα ἀπό τήν χαρά μου καί ἐπῆγα στόν Γέροντα, παρότι ἦτο νύκτα, νά τόν ρωτήσω:
-Γέροντα ἔχω νά σέ ρωτήσω κάτι. Αὐτό κι αὐτό μοῦ συμβαίνει...
-Αὐτό, παιδί μου, εἶναι μεγάλη κατάστασις τῆς προσευχῆς. Κανένας δέν τήν ἀπέκτησε ἀπ᾿ ὅσους Μοναχούς ἐγνώρισα τόσα χρόνια. Μόνο σέ μένα μοῦ τήν δώρισε ὁ Θεός, καί τώρα τό ἴδιο βλέπω καί σέ σένα. Μετά ἀπ᾿ αὐτή τήν κατάστασι, ὑπάρχει καί ἡ τελευταία, κατά τήν ὁποία ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου πηγαίνει στόν παράδεισο...
῾Ο Γέροντάς μου συγκινήθηκε ἀπό αὐτό πού ἔμαθε, μ᾿ ἀγκάλιασε καί μ᾿ ἀσπάσθηκε.
Ἐμένα ὁ νοῦς μου δέν πῆγε ποτέ στόν παράδεισο, ἐνῶ ὁ Γέροντάς μου, εἶχε πάει μέ τόν νοῦ του πολλές φορές, ὅπως μᾶς διηγεῖται ὁ ἴδιος στίς ἐπιστολές του.
-Τί σημαίνει θεωρία, Γέροντα, καί πῶς ἐσεῖς τήν αἰσθάνεσθε;
Νά, ἄκουσε. Ἐκεῖ πού προσεύχεσαι, σέ καταλαμβάνει μία νοερά ἡσυχία, μία ἐσωτερική νοερά σιγή καί γαλήνη τῆς καρδίας. Τότε, ὅταν ἐγώ ἔχω αὐτήν τήν κατάστασι, μέ πιάνει μία ἀγωνία, μήπως ἔλθῃ κανείς καί κτυπήση τήν πόρτα τοῦ Κελλιοῦ μου καί χάσω αὐτή τήν γλυκειά εἰρήνη πού εἶναι ξαπλωμένη σ᾿ ὁλόκληρη τήν ὕπαρξί μου. Αὐτή ἡ Χάρις μένει, ὅσο θέλει ὁ Θεός. Φεύγει γιά λίγο διάστημα καί πάλι ἔρχεται.
Ἀλλά τί πόνο καί ὀδύνη ἐδοκίμαζα κατά τήν ἀναχώρησίν της!῎Εκλαιγα σάν τήν μάννα πού ἔχασε τό παιδί της καί ἔλεγα μέ πόνο: «Θεέ μου, δέν θά μοῦ δώσῃς αὐτό τό δῶρο σου ἄλλη φορά;».
Αὐτή εἶναι ἡ εἰρήνη πού ὑποσχέθηκε ὁ Κύριος σ᾿ αὐτούς πού θά Τόν ἀγαπήσουν. Στούς μαθητάς Του εἶχε εἰπεῖ: «Εἰρήνη τήν ἐμήν διδωμι ὑμῖν».
Ἀλλά τί πόνο καί ὀδύνη ἐδοκίμαζα κατά τήν ἀναχώρησίν της!῎Εκλαιγα σάν τήν μάννα πού ἔχασε τό παιδί της καί ἔλεγα μέ πόνο: «Θεέ μου, δέν θά μοῦ δώσῃς αὐτό τό δῶρο σου ἄλλη φορά;».
Αὐτή εἶναι ἡ εἰρήνη πού ὑποσχέθηκε ὁ Κύριος σ᾿ αὐτούς πού θά Τόν ἀγαπήσουν. Στούς μαθητάς Του εἶχε εἰπεῖ: «Εἰρήνη τήν ἐμήν διδωμι ὑμῖν».
Ἀπ᾿ αὐτή τή βαθειά εἰρήνη καί πνευματική παρουσία τοῦ Χριστοῦ, γεννᾶται μέσα στήν καρδιά μας, μιά ἀνείπωτη χαρά καί ἀγάπη...
῾Οταν μετά ἀπό τρεῖς ὧρες ἔφυγε αὐτό τό κῦμα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἔκλαιγα ἀπό τήν χαρά μου καί τήν ἔκστασί μου...
Μιά φορά, θυμᾶμαι, μοῦ ἦλθε ἕνα τόσο δυνατό κῦμα ἀγάπης μέσα μου, ὥστε ἔπεσα κάτω τ᾿ ἀνάσκελα καί φώναζα μή μπορῶντας ν᾿ ἀντέξω. «Θεέ μου θά πεθάνω, δέν ἀντέχω ἄλλο τήν παρουσία τῆς ἀγάπης σου!...».
῾Οταν μετά ἀπό τρεῖς ὧρες ἔφυγε αὐτό τό κῦμα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἔκλαιγα ἀπό τήν χαρά μου καί τήν ἔκστασί μου...
-Γέροντα, ἐγώ δέν ζητῶ τίποτε ἀπ᾿ αὐτή τήν ἀγάπη πού μοῦ λέτε· τί πρέπει νά κάνω γιά νά ἀρχίσω νά τήν αἰσθάνομαι;
-Δέν ἔρχεται εὔκολα, παιδί μου. Ἐγώ ἔλεγα ἀδιάκοπα ὅλη τήν ἡμέρα τήν εὐχή. ῾Ο Γέροντάς μου, πού ἔμενε στό ἐπάνω πάτωμα τοῦ κελλιοῦ μας, μέ ἄκουγε πού ἔλεγα ἐπί ὧρες τήν εὐχή καί χαιρόταν. ῾Η ἐσωτερική προσευχή σέ γεμίζει καί δέν θέλεις νά μιλᾶς διότι στενοχωριέσαι. Κάνε μία προσπάθεια ἐπί μία ἡμέρα νά μή μιλήσῃς καθόλου καί θά ἰδῇς ὅτι ἡ εὐχή δέν θά σταματᾶ μέσα σου. ῞Οταν δέν λέγεται μέ τό στόμα, σίγουρα λέγεται μέ τόν νοῦ.
Πολλοί κατηγοροῦσαν τόν Γέροντά μου, ὅτι εἶναι πλανεμένος, ἀλλά αὐτοί εἶχαν ἀπατηθῆ, διότι δέν ἐγνώριζαν αὐτές τίς καταστάσεις πού ζοῦσε ὁ Γέροντάς μου.
Αὐτός μᾶς ἄνοιξε τά μάτια τῆς ψυχῆς, διότι ὁ ἴδιος πρῶτα τά ἐβίωνε, καί μετά μᾶς παιδαγωγοῦσε μέ ἀγάπη, ἀλλά καί αὐστηρότητα. Γιά νά κάνῃς νοερά προσευχή, πρέπει ὁ νοῦς σου νά τρέχῃ στήν εὐχή κάνοντας 200 ἑκατοστάρια κομβοσχοίνια τήν ἡμέρα.
῾Η μέθοδος τῆς εἰσπνοῆς καί ἐκπνοῆς γιά τήν εὐχή, εἶναι μόνο γιά τούς προχωρημένους. Τότε ἡ θεία Χάρις σοῦ τρυπᾶ τήν καρδιά σάν μαχαίρι καί ξεριζώνει τά πάθη. Μετά ἀπό ἕνα τέτοιο ἀγῶνα, ἀμείβει τόν ἀγωνιστή ὁ καλός Θεός ἀνεβάζοντας τόν νοῦ του σέ θεωρία, πού εἶναι νοερά ἐνόρασις τοῦ Θεοῦ.
Αὐτός μᾶς ἄνοιξε τά μάτια τῆς ψυχῆς, διότι ὁ ἴδιος πρῶτα τά ἐβίωνε, καί μετά μᾶς παιδαγωγοῦσε μέ ἀγάπη, ἀλλά καί αὐστηρότητα. Γιά νά κάνῃς νοερά προσευχή, πρέπει ὁ νοῦς σου νά τρέχῃ στήν εὐχή κάνοντας 200 ἑκατοστάρια κομβοσχοίνια τήν ἡμέρα.
῾Η μέθοδος τῆς εἰσπνοῆς καί ἐκπνοῆς γιά τήν εὐχή, εἶναι μόνο γιά τούς προχωρημένους. Τότε ἡ θεία Χάρις σοῦ τρυπᾶ τήν καρδιά σάν μαχαίρι καί ξεριζώνει τά πάθη. Μετά ἀπό ἕνα τέτοιο ἀγῶνα, ἀμείβει τόν ἀγωνιστή ὁ καλός Θεός ἀνεβάζοντας τόν νοῦ του σέ θεωρία, πού εἶναι νοερά ἐνόρασις τοῦ Θεοῦ.
Η συνοδεία του Γέροντος Ιωσήφ στη Νέα Σκήτη λίγο πριν από την κοίμησή του.
Από αριστερά προς δεξιά: π. Αθανάσιος, π. Εφραίμ (Προηγούμενος Ιεράς Μονής Φιλοθέου), π. Αρσένιος, π. Ιωσήφ (ο βιογράφος), Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής, π. Θεοφύλακτος, π. Χαράλαμπος (Προηγούμενος Ιεράς Μονής Διονυσίου)
-Μπορεῖτε νά μᾶς περιγράψετε, Γέροντα, κάποια θεωρία πού εἴδατε;
῞Οπως σᾶς εἶπα, μέ ἀξίωσε ὁ Θεός νά ἰδῶ πολλές θεωρίες καί ἀκοῦστε νά μάθετε τί ἐξαίσια πράγματα ὁ Πανάγαθος Θεός ἐπέτρεψε σ᾿ ἐμένα τόν ἁμαρτωλό νά ἰδῶ...
Μιά φορά καθώς προσευχόμουν, μπῆκε ὁ νοῦς μέσα στήν καρδιά μου καί ἔχασα τήν αἴσθησι τοῦ βάρους τοῦ σώματός μου.Τότε ὁ Θεός μοῦ ἀποκάλυψε ὅλη τήν ῾Αγία Γραφή μπροστά στά νοερά μου μάτια.
Παρότι δέν τήν εἶχα διαβάσει μέχρι τότε ὅλη, ὁ Θεός μοῦ ἄνοιξε τά μάτια τῆς ψυχῆς μου καί γνώρισα τά βάθη τῶν νοημάτων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς. ῞Οταν μετά ἐπῆρα νά διαβάσω τήν ῾Αγία Γραφή, εὕρισκα τά γεγονότα καί τήν διδασκαλία, ὅπως τά εἶχα ἰδεῖ στήν προσευχή μου.
Παρότι δέν τήν εἶχα διαβάσει μέχρι τότε ὅλη, ὁ Θεός μοῦ ἄνοιξε τά μάτια τῆς ψυχῆς μου καί γνώρισα τά βάθη τῶν νοημάτων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς. ῞Οταν μετά ἐπῆρα νά διαβάσω τήν ῾Αγία Γραφή, εὕρισκα τά γεγονότα καί τήν διδασκαλία, ὅπως τά εἶχα ἰδεῖ στήν προσευχή μου.
Μία ἄλλη φορά, αἰσθάνθηκα ὅτι ἐμεγάλωσε ὁ ἑαυτός μου καί ἔφθασε μέχρι τό ταβάνι τοῦ δωματίου μου. Κατόπιν σιγά-σιγά ἐσμίκρυνε μέχρι πού ἔγινε σάν μυρμῆγκι...
Τότε νοιώθοντας τόν ἑαυτόν μου σάν μυρμῆγκι, ἀξιώθηκα νά ἰδῶ νοερῶς ὁλόκληρη τήν γῆ μας. Δηλαδή ἔβλεπα τίς ἠπείρους, τά δάση, τίς πολιτεῖες, τά βουνά, τίς θάλασσες, ἀκόμη καί τούς θησαυρούς της, τά ψάρια, τά κογχύλια, τά κοράλια κλπ. Ἐθαύμαζα μ᾿ ὅλα αὐτά καί ἔλεγα στόν ἑαυτό μου: «῎Ω πόσο μεγάλη εἶναι η γῆ, ἀλλά καί πόσο ἀχώρητος θά εἶναι ὁ Θεός!!!»
Σκεπτόμενος αὐτά, ἔνιωθα τό ἕνα πόδι τοῦ Θεοῦ νά πατῇ ἐπάνω σέ μένα, τήν στιγμή πού ἔνιωθα τόν ἑαυτόν μου σάν μυρμῆγκι, καί ἀκουμποῦσα ἐπάνω στήν γῆ, πού μοῦ φαινόταν σάν σφαῖρα. Τότε σκέφθηκα καί ἔλεγα: «Ὤ πόσο μικρή εἶναι ἡ γῆ μπροστά στό Θεό, καί ἐάν Ἐκεῖνος θέλῃ, τῆς δίνει μιά κλωτσιά μέ τό πόδι του καί τήν καταστρέφει…»
Τότε νοιώθοντας τόν ἑαυτόν μου σάν μυρμῆγκι, ἀξιώθηκα νά ἰδῶ νοερῶς ὁλόκληρη τήν γῆ μας. Δηλαδή ἔβλεπα τίς ἠπείρους, τά δάση, τίς πολιτεῖες, τά βουνά, τίς θάλασσες, ἀκόμη καί τούς θησαυρούς της, τά ψάρια, τά κογχύλια, τά κοράλια κλπ. Ἐθαύμαζα μ᾿ ὅλα αὐτά καί ἔλεγα στόν ἑαυτό μου: «῎Ω πόσο μεγάλη εἶναι η γῆ, ἀλλά καί πόσο ἀχώρητος θά εἶναι ὁ Θεός!!!»
Σκεπτόμενος αὐτά, ἔνιωθα τό ἕνα πόδι τοῦ Θεοῦ νά πατῇ ἐπάνω σέ μένα, τήν στιγμή πού ἔνιωθα τόν ἑαυτόν μου σάν μυρμῆγκι, καί ἀκουμποῦσα ἐπάνω στήν γῆ, πού μοῦ φαινόταν σάν σφαῖρα. Τότε σκέφθηκα καί ἔλεγα: «Ὤ πόσο μικρή εἶναι ἡ γῆ μπροστά στό Θεό, καί ἐάν Ἐκεῖνος θέλῃ, τῆς δίνει μιά κλωτσιά μέ τό πόδι του καί τήν καταστρέφει…»
῎Αλλοτε πάλι, καθώς προσευχόμουν, ἦλθε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μπροστά μου. Δέν τόν ἔβλεπα μέ τά σωματικά μου μάτια, ἀλλά αἰσθανόμουν πολύ ἔντονα τήν παρουσία τῆς Χάριτός Του. Καί ἄλλες παρηγοριές μοῦ ἔδινε τό ῞Αγιο Πνεῦμα…
Αρχιμανδρίτης Χαράλαμπος Διονυσιάτης
Όταν η ευχή μπήκε για πρώτη φορά στην καρδιά μου...
Από το βιβλίο: «ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΓΕΡΟΝΤΑΔΕΣ ΤΟΥ ΑΘΩΝΟΣ»
Μοναχοῦ Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου – Άγιον Όρος, Άθως 2005
Θυμᾶμαι, ὅταν ἡ εὐχή μπῆκε γιά πρώτη φορά στήν καρδιά μου, εἶχα μεθύσει ἀπό μία ἀπερίγραπτη γλυκύτητα. ῎Ημουν σάν ἐκστατικός. Δέν ἄντεξα ἀπό τήν χαρά μου καί ἐπῆγα στόν Γέροντα μου (Ιωσήφ τον Ησυχαστή), παρότι ἦτο νύκτα, νά τόν ρωτήσω:
ΑπάντησηΔιαγραφή- Γέροντα ἔχω νά σέ ρωτήσω κάτι. Αὐτό κι αὐτό μοῦ συμβαίνει... - Αὐτό, παιδί μου, εἶναι μεγάλη κατάστασις τῆς προσευχῆς. Κανένας δέν τήν ἀπέκτησε ἀπ᾿ ὅσους μοναχούς ἐγνώρισα τόσα χρόνια...
Μετά ἀπ᾿ αὐτή τήν κατάστασι, ὑπάρχει καί ἡ τελευταία, κατά τήν ὁποία ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου πηγαίνει στόν παράδεισο...